زوجین نسبت به یکدیگر تکالیفی دارند. حسن معاشرت، تمکین زن و پرداخت نفقه توسط مرد از جمله مهمترین تکالیفی است که زوجین نسبت به یکدیگر دارند. در این نوشتار موضوع پرداخت نفقه توسط مرد به همسر خود را بررسی می‌کنیم. لازم به ذکر است، این نوشتار جهت افزایش آگاهی حقوقی شما تدوین شده است. بنابراین پیشنهاد می‌شود در صورت نیاز به مشاوره حقوقی از طریق سایت گروه حقوقی لاوین با وکیل خانواده لاوین در تماس باشید.
فهرست مطالب
نفقه چیست؟
ماده 1107 قانون مدنی بیان می‌دارد: «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض».
بنابراین نفقه تمامی نیازهای متعارف زن را متناسب با وضعیتی که زن پیش از ازدواج دارد، در بر می‌گیرد. این نیاز‌ها شامل تأمین لباس، غذا، اسباب و اثاثیه منزل، هزینه‌های درمانی و غیره است. این موارد جنبه مثال دارد و ممکن است با توجه به وضعیت هر شخصی متفاوت باشند. بنابراین نمی‌توان میزان مشخصی را به عنوان نفقه تعیین کرد.
در این خصوص می‌بایست این موضوع را مد نظر قرار دهید که ممکن است با توجه به وضعیت زن پیش از ازدواج، نفقه شامل خدمه هم شود. برای مثال اگر دختری در خانه پدرش دارای خدمه است، خدمه هم در زمره نفقه او قرار می‌گیرد.
پرداخت نفقه
در ازدواج دائم پرداخت نفقه بر عهده مرد است. شایان ذکر است در این خصوص شرط خلاف امکان پذیر نیست. به عبارت دیگر مرد نمی‌تواند پیش از ازدواج شرط نماید که این حق همسر خود را پرداخت ننماید. این شرط از نظر قانون باطل است و در هر صورت مرد باید از عهده پرداخت این حق بر آید.
این در حالی است که در ازدواج موقت زن حقی برای دریافت نفقه ندارد. مگر آن که شرط شود که مرد می‌بایست آن را پرداخت نماید.
نفقه در صورت عدم تمکین
زن ناشزه، زنی است که بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت خودداری نماید. به عبارت دیگر تمکین نمی‌نماید. برای مثال زنی که به شکل غیر قانونی خانه همسر خود را ترک نماید ناشزه است. زن ناشزه مستحق دریافت نفقه نیست. ماده 1108 قانون مدنی در این خصوص بیان می‌دارد: «هر‌گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود».
اعمال حق حبس
مطابق با ماده 1085 قانون مدنی زن نسبت به مهریه خود حق حبس دارد. به عبارت دیگر، در صورتی که مهریه حال یا عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند تا زمانی که مهریه خود را به صورت کامل دریافت ننماید، از ایفای وظایف زوجیت خودداری نماید. این موضوع حق حبس نام دارد. مرد از این حق برخوردار نیست. به عبارت دیگر او نمی‌تواند پرداخت مهریه را منوط به تمکین همسر خود نماید.
در خصوص اعمال حق حبس توسط زن در خصوص مهریه می‌بایست این موضوع را مدنظر قرار دهید که زن تا زمانی از این حق برخوردار است که تمکین ننماید. بنابراین اگر زن یک بار، با رضایت و نه از روی اکراه، تمکین کند، دیگر حق حبس ندارد.
سؤالی که در اینجا با آن مواجه می‌شویم این است که زنی که از حق حبس خود را اعمال می‌نماید از نفقه برخوردار می‌شود یا خیر؟ در این خصوص باید گفت، زنی که به دلیل اعمال حق حبس، تمکین ننماید، از این حق محروم نمی‌شود. بنابراین همسرش می‌بایست نفقه او را پرداخت نماید.
نفقه در ایام عده
در این خصوص می‌بایست موارد زیر را از هم تفکیک کرد:
1- در عده طلاق رجعی: در طلاق رجعی تا پایان عده نفقه بر عهده مرد است. منظور از طلاق رجعی، طلاقی است که شوهر در زمان عده حق رجوع دارد. به عبارت دیگر پس از جاری شدن صیغه طلاق، تا پایان مدت عده مرد می‌تواند به واسطه لفظ یا عملی که نشان دهنده رجوع باشد، طلاق را بر هم بزند و زوجیت را از سر گیرد.
2- در عده طلاق باین: در عده طلاق باین زن از حق نفقه برخوردار نیست. طلاق باین طلاقی است که یا عده ندارد و یا مرد حق رجوع ندارد. شایان ذکر است، اگر در عده طلاق باین زن باردار باشد، تا زمان وضع حمل از نفقه برخوردار است.
3- در عده وفات: زن در عده وفات نسبت به اموال همسر متوفی خود حق نفقه ندارد.
عدم پرداخت نفقه
در صورت عدم دریافت نفقه زن می‌تواند از دادگاه خانواده درخواست نماید تا مرد را به پرداخت نفقه محکوم نماید. در این خصوص ماده 1111 قانون مدنی مقرر می‌دارد: «زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد». همچنین ماده 47 قانون حمایت از خانواده در این رابطه بیان می‌دارد: «دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب‌النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می‌کند».
دادگاه صالح
رسیدگی به دعوای عدم پرداخت نفقه در مواردی در صلاحیت شورای حل اختلاف و در سایر موارد در صلاحیت دادگاه خانواده است. در واقع رسیدگی به دعوای مذکور تا نصاب دویست میلیون (۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال در صلاحیت شورای حل اختلاف محل اقامت مرد است و قاضی شورا با مشورت اعضای شورا در این خصوص مبادرت به صدور رأی می‌نماید. در موارد دیگر رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دادگاه خانواده می‌باشد.
سؤالی که در اینجا با آن مواجه می‌شویم این است که می‌بایست به کدام یک از دادگاه‌های خانواده‌ای که در ایران وجود دارد مراجعه کنیم. ماده 12 قانون حمایت از خانواده در این خصوص بیان می‌دارد: «در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می‌تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد».
بنابراین دادگاه صالح جهت رسیدگی به این دعوا، دادگاه خانواده محل اقامت مرد یا دادگاه خانواده محل سکونت زن است. در این خصوص می‌بایست به این نکته توجه نمایید که پیش از مراجعه به دادگاه می‌بایست ابتدا دادخواست خود را تنظیم نمایید و از طریق دفاتر خدماتی قضایی دادخواست خود را به دادگاه ارسال کنید. شایان ذکر است، پیش از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی ثبت نام در سامانه ثنا الزامی است.
پرسش و پاسخ مرتبط
نفقه چیست؟
عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
دادگاه صالح به رسیدگی دعوای عدم پرداخت نفقه کدام مرجع قضایی است؟
رسیدگی به این دعوا تا نصاب دویست میلیون ریال در صلاحیت شورای حل اختلاف محل اقامت مرد است. در موارد دیگر رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دادگاه خانواده محل اقامت مرد یا محل سکونت زن می‌باشد.
زن ناشزه کیست؟
زن ناشزه، زنی است که تمکین نمی‌نماید. به عبارت دیگر بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت خودداری می‌کند. زن ناشزه حق نفقه ندارد. اما به او مهریه تعلق می‌گیرد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
