اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در حقوق به معنای عدم توانایی در پرداخت هزینه دادرسی است. کسی که اعسار او ثابت شود به تناسب دعوایی که مطرح کرده از پرداخت هزینه دادرسی تحت شرایطی که در زیر ذکر می‌شود، معاف می‌گردد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین اطلاعت کاربردی را در خصوص این موضوع به شما ارائه خواهیم داد.
فهرست مطالب
تعریف دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
اصولا جهت طرح دعوای حقوقی در دادگاه، باید مبلغی تحت عنوان هزینه دادرسی پرداخت شود؛ در غیر این صورت دادخواست شما توسط دادگاه پذیرفته نشده و نتیجتاً به دعوای شما رسیدگی نمی‌شود. با وجود این، در صورت طرح دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی همزمان با دادخواست اصلی و پذیرش ادعای اعسار شما از سوی دادگاه، شما نه تنها به‌صورت موقت از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌گردید، بلکه اگر تمایل داشته باشید، از حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق‌الوکاله آن نیز بهره مند خواهید شد. البته در حال حاضر اثبات اعسار خواهان موجب معافیت از پرداخت هزینه‌های کارشناسی احتمالی در پرونده نمی‌شود.
معسر کیست؟
دعوای اعسار تنها از فرد معسر پذیرفته می‌شود. معسر کسی است که به دلیل ناکافی بودن دارایی خود یا به دلیل عدم دسترسی به مال خود به صورت موقت، از توانایی پرداخت هزینه دادرسی جهت اقامه دعوا در دادگاه برخوردار نیست.
برای مثال شخص ملک بزرگی دارد که به راحتی به فروش نمی‌رود و اگر هم به فروش برود، فروش آن برای پرداخت هزینه دادرسی دعوا معقول و منطقی به نظر نمی‌رسد. این شخص از پرداخت هزینه دادرسی موقتاً معاف است، زیرا به اموال خود دسترسی ندارد.
طرح دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
دعوای اعسار از هزینه دادرسی را می‌توان هم به صورت دادخواست جداگانه و هم به همراه دادخواست دعوای اصلی، نزد دادگاه مطرح نمود. دعوای اعسار هم در دادگاه نخستین (بدوی) قابل طرح است و هم در دادگاه تجدیدنظر استان و دیوان عالی کشور. یعنی شخص می‌تواند در زمان طرح دادخواست بدوی (نخستین)، دادخواست تجدیدنظر و فرجام خواهی، همزمان در دادخواست، ادعای اعسار خود را هم مطرح نماید.
اثبات دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
این دعوا با شهادت شهود قابل اثبات است. بنابراین، برای اثبات این دعوا می‌بایست شهادت کتبی (استشهادیه) حداقل دو نفر مرد از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگی فرد معسر مطلع هستند، به دادخواست دعوا ضمیمه شود.
در شهادت‌نامه باید مشخصات، شغل، وسیله امرار معاش فرد مدعی اعسار و عدم توانایی او در پرداخت هزینه دادرسی با ذکر مبلغ آن، به صورت واضح قید گردد. در شهادت‌نامه همچنین مشخصات کامل و اقامتگاه شهود به صورت کامل درج می‌شود. به‌علاوه منشأ اطلاع شهود از عدم توانایی شخص معسر از پرداخت هزینه دادرسی نیز باید ذکر شود. شایان ذکر است اقامتگاه محلی است که شخص در آنجا سکونت دارد و مرکز مهم امور او نیز در آن محل است. اگر محل سکونت شخصی، با مرکز مهم امور او متفاوت باشد، برای مثال محل سکونت و محل کار شخصی در دو شهر مختلف باشد، مرکز مهم امور او یعنی محل کار او اقامتگاه آن شخص محسوب می‌شود. همچنین هیچ شخصی نمی‌تواند بیش از یک اقامتگاه داشته باشد.
دادگاه می‌تواند به فرد مدعی اعسار اخطار نماید که تا شهود خود را در جلسه دادگاه حاضر نماید. در این صورت جهت صدور حکم ، فرد باید شهود خود را در دادگاه حاضر کند.
نتیجه دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
اگر اعسار کسی اثبات شود، وی به صورت موقت از پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی صرفاً در دعوای مطروحه معاف می‌شود. در واقع معافیت از پرداخت هزینه دادرسی در هر دعوا باید به‌صورت جداگانه مورد پذیرش دادگاه قرار گیرد. اما اگر حکم اعسار در دعوایی صادر شد، معافیت از پرداخت هزینه دادرسی شامل تمامی مراحل دعوا است. برای مثال اگر ادعای اعسار فردی در مرحله نخستین (بدوی) دعوای الزام به تنظیم سند رسمی مورد پذیرش قرار گیرد، این شخص از پرداخت هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر همین دعوا نیز معاف می‌گردد.
معافیت از پرداخت هزینه دادرسی موقتی است. اگر در دعوای مطروحه حکم به نفع فرد معسر صادر شود (معسر محکوم‌له واقع شود) اما وی از اعسار خارج گردد یعنی دارای تمکن مالی جهت پرداخت هزینه دادرسی شود، دادگاه هزینه دادرسی را از او دریافت می‌کند. همچنین اگر فرد معسر پس از صدور حکم مذکور از تمکن مالی جهت پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی برخوردار گردد، باید هزینه دادرسی را به‌صورت کامل یا جزئی پرداخت نماید. به علاوه اگر دادگاه تشخیص دهد که معسر با درآمد خود قادر به پرداخت هزینه دادرسی است، می تواند با مدنظر قرار دادن درآمد شخص معسر، هزینه های ضروری زندگی او و میزان هزینه دادرسی، مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین نماید و هزینه دادرسی را به‌صورت اقساط از وی دریافت کند.
بهره‌مندی از حکم اعسار در دعاوی متعدد
اگر فردی علیه یک نفر دعاوی متعددی را به صورت همزمان اقامه نماید و صرفاً در یکی از این دعاوی حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی صادر شود، این حکم نسبت به سایر دعاوی طرح شده علیه همان شخص نیز مؤثر است. برای مثال مینا علیه همسر خود به صورت همزمان دعاوی طلاق، خلع ید و تصرف عدوانی را در دادگاه اقامه می‌نماید. مینا در دعوای طلاق، دعوای اعسار از هزینه دادرسی را نیز مطرح می‌کند که مورد پذیرش دادگاه قرار می‌گیرد. این حکم صادر شده در دو دعوای دیگر مینا علیه همسرش که به صورت توأمان اقامه شده‌اند نیز مورد پذیرش دادگاه قرار می‌گیرد. بنابراین مینا الزامی به طرح دعوای اعسار به طور جداگانه در هر کدام از دعاوی را ندارد.
فوت معسر در حین دادرسی
اگر شخص معسر در طی مراحل رسیدگی فوت شود، ورثه او نمی‌توانند از حکم اعسار بهره ببرند. در واقع با فوت معسر رسیدگی دادگاه به طور موقت متوقف می‌شود. جهت ادامه رسیدگی ورثه باید هزینه دادرسی را پرداخت نمایند مگر آن‌که ورثه به صورت مجزا معسر بودن خود را اثبات کنند.
در پایان توصیه می‌شود اگر در رابطه با این موضوع نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین دارید، به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. همچنین می‌توانید جهت مشاوره حقوقی حضوری یا ارجاع پرونده به وکیل دادگستری با دفتر گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید. وکلای متخصص ما در دپارتمان های تخصصی گروه حقوقی لاوین آماده ارائه خدمات حقوقی با کیفیتی متفاوت در این رابطه به شما می‌باشند.
پرسش و پاسخ مرتبط
دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی چیست؟
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به معنای عدم توانایی در پرداخت هزینه دادرسی است. کسی که اعسار او اثبات شود، موقتاً از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌شود.
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی چگونه قابل اثبات است؟
این دعوا با شهادت حداقل دو نفر مرد، از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگی فرد معسر آگاه هستند، قابل اثبات است.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
