مطابق با ماده ۴۱۲ قانون تجارت، حکم ورشکستگی فقط در مورد تاجر یا شرکت تجارتی قابل صدور است. اگر تاجر یا شرکت تجارتی از پرداخت بدهی‌هایی که بر عهده اوست برنیاید یا به اصطلاح قانون، از تأدیه وجوه خود متوقف شود، حکم ورشکستگی او صادر می‌شود. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین در خصوص ورشکستگی شرکت های تجاری با یکدیگر گفتگو خواهیم کرد.
فهرست مطالب
شرایط ورشکستگی شرکت های تجاری
حکم ورشکستگی شرکت های تجاری را از تاریخ احراز شخصیت حقوقی آن‌ها می‌توان تقاضا و صادر کرد، به شرطی که طبق قانون تجارت تشکیل شده باشند. برای اینکه ورشکستگی شرکت اعلام شود، لازم است تا شرایط مشخص شده در قانون وجود داشته باشد. این شرایط با توجه به ماده ۴۱۲ قانون تجارت عبارت‌اند از:
تاجر بودن
به استناد ماده ۳ قانون تجارت، کلیه معاملاتی که شرکتهای تجاری انجام می‌دهند، به استناد تاجر بودن آن‌ها، تجاری شناخته شده است. بنابراین شرکتهای تجاری، از نظر قانون، تاجر به حساب می آیند.
توقف در پرداخت دیون
توقف در پرداخت دیون، یعنی شرکت تجاری در وضعیتی قرار می‌گیرد که پرداخت تمام یا بخشی از بدهی‌های حال آن، از محل دارایی شرکت، امکان پذیر نمی‌باشد. این بدهی‌ها یا دیون نباید مدت‌دار باشند و همچنین مشروط نبوده و در وجود آن‌ها اختلافی نباشد.
در صورت وجود شرایط ورشکستگی شرکت، می‌توان صدور حکم ورشکستگی را از دادگاه درخواست نمود. اما این حکم توسط چه کسانی می‌تواند درخواست شود؟
صلاحیت درخواست حکم ورشکستگی
اشخاصی که صلاحیت درخواست صدور حکم ورشکستگی را دارند عبارت‌اند از:
۱. مقام قضایی یعنی دادستان در تشکیلات فعلی دادگستری؛
۲. یک یا چند نفر از طلبکاران؛
۳. خود شرکت: خود شرکت نه تنها حق درخواست صدور حکم ورشکستگی خود را دارد بلکه مطابق ماده ٤١٣ قانون تجارت مکلف به این کار نیز می باشد؛ بدین معنا که تاجر از تاریخ توقف می‌بایست در ظرف ۳ روز توقف خود را به دادگاه اعلام و صورت‌حساب دارایی و دفاتر تجاری خود را به دفتر دادگاه تسلیم نماید. ضمانت اجرای تخلف از این امر مطابق ماده ٥٤۲ قانون تجارت محکومیت به مجازات ورشکسته به تقصیر اختیاری می‌باشد.
تفاوت تاریخ توقف و تاریخ ورشکستگی
تاریخ توقف: تاریخی است که در حکم ورشکستگی اعلام می‌گردد مبنی بر این که شرکت از این تاریخ در تأدیه بدهای خود دچار توقف شده است؛
تاریخ ورشکستگی: تاریخ صدور حکم ورشکستگی و ورشکسته محسوب شدن شرکت می‌باشد.
آثار ورشکستگی شرکت های تجاری
ورشکستگی شرکتهای تجاری آثاری را به دنبال دارد. این آثار عبارت‌اند از:
۱. حال شدن دیون مدت دار: طبق ماده ٤٢١ قانون تجارت دیون مؤجل (مدت دار) تاجر به دیون حال تبدیل می‌شود؛
۲. ممنوعیت از مداخله در اموال: شرکت از تاریخ صدور حکم ورشکستگی از مداخله در اموال خود ممنوع می‌باشد. باید توجه داشت ممنوعیت شرکت از مداخله در اموال خود نه تنها شامل اموال موجود بلکه شامل اموالی نیز خواهد بود که بعداً به شرکت می‌رسد.
تاثیر ورشکستگی شرکت های تجاری بر معاملات شرکت
معاملات شرکت را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:
دوره اول
معاملات منعقده شرکت قبل از تاریخ توقف: معاملات شرکت در این دوره صحیح است اما اگر معامله شرکت به قصد فرار از دین بوده یا برای اضرار به طلبکاران باشد و یا اثبات شود که معامله به طور صوری یا همراه با تبانی بوده است، صحیح نمی‌باشد.
دوره دوم
معاملات منعقده بین تاریخ توقف و تاریخ صدور حکم ورشکستگی: چنانچه تاجر در این دوره یکی از قراردادهای زیر را منعقد نموده باشد، این قرارداد باطل است:
۱- هر قرارداد بلاعوض که در این دوره منعقد شده باشد باطل است مانند صلح محاباطی یا هبه؛
۲- پرداخت هر گونه بدهی در این دوره باطل است. در این خصوص تفاوتی ندارد که بدهی حال باشد یا مدت دار؛
۳- هر گونه معاملات وثیقه‌ای که ضرری برای طلبکاران داشته باشد، در این دوره باطل است.
دوره سوم
معاملات منعقده پس از صدور حکم ورشکستگی: معاملات شرکت در این دوره باطل تلقی می‌گردند.
شایان ذکر است طلبکارانی که در دوره اول و دوره دوم از شرکت طلبکار شده‌اند، داخل در صف غرماء (طلبکاران) قرار می‌گیرند، اما طلبکارانی که در دوره سوم طلبکار شده‌اند، در صف غرمای شرکت قرار نمی‌گیرند. این طلبکاران باید منتظر بمانند تا شرکت بدهی طلبکاران دیگر را بپردازد اگر چیزی ماند بعداً طلب خود را وصول نمایند.
اداره تصفیه
یکی دیگر از اثرات حکم ورشکستگی، اقدام دیگری به قائم مقامی از طرف شرکت می‌باشد. این اقدام در شهرهایی که اداره تصفیه وجود دارد، توسط اداره تصفیه امور ورشکستگی و در سایر شهرها توسط مدیر تصفيه انجام می‌شود. طبق ماده ۴۱۹ قانون تجارت «از تاریخ حکم ورشکستگی هر کس نسبت به شرکت ورشکسته، دعوایی اعم از منقول یا غیر‌منقول داشته باشد، باید بر مدیر تصفیه یا به طرفیت او طرح کند، زیرا ورشکسته، از طرفِ دعوا واقع شدن ممنوع است».
اداره تصفیه در واقع سه نقش را ایفا می‌نماید:
الف: اداره تصفیه قائم مقام شرکت ورشکسته است؛
ب: اداره تصفیه قائم مقام طلبکاران است؛
ج: اداره تصفیه مصالح اقتصادی و امنیتی جامعه را رعایت می‌کند، مثلا در کارخانه‌ای که هزاران کارگر مشغول به کار باشند، اداره تصفیه اجازه فروش دستگاه‌های آن کارخانه را نخواهد داد؛ زیرا با اعتراض گسترده کارگران مواجه خواهد شد.
نحوه اعتراض در مورد حکم ورشکستگی
دادگاه در ضمن حکم ورشکستگی، تاریخ توقف را نیز تعیین می‌کند و چنانچه تعیین ننماید، تاریخ ورشکستگی شرکت، همان تاریخ توقف محسوب می‌گردد. هر ذی‌نفعی می‌تواند نسبت به تاریخ توقف اعتراض نماید. دادگاه صالح برای رسیدگی نسبت به اعتراض به تاریخ توقف دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی می‌باشد.
همچنین ممکن است حکم جدا برای تاریخ توقف شرکت صادر شود، در این صورت حکمی که به موجب آن تاریخ توقف شرکت در زمانی قبل از اعلان ورشکستگی تشخیص داده شود نیز قابل اعتراض است. این دو حکم از طرف شرکت ورشکسته ظرف ده روز قابل اعتراض است؛ اما از طرف اشخاص ثالث که در ایران مقیم باشند ظرف یک ماه و از طرف افرادی در خارج اقامت داشته باشند ظرف دو ماه قابل اعتراض است.
ویژگی‌های حکم ورشکستگی
این حکم دارای ویژگی های منحصر به فردی است. از جمله این ویژگی ها عبارت‌اند از:
– حکم ورشکستگی نیاز به قطعیت ندارد و در زمانی که هنوز قطعیت نیافته است، اجرا می‌گردد؛
– حکم ورشکستگی به طور موقت اجرا می‌شود؛
– حكم ورشکستگی مشمول قاعده فراغ دادرس نیست.
قرارداد ارفاقی
قرارداد ارفاقی عبارت است از توافقی که بین ورشکسته و طلبکاران او به منظور بازگشت وی به زندگی تجاری خود صورت می گیرد. به عبارتی طلبکاران با انعقاد قرارداد ارفاقی، شانس دوباره‌ای به ورشکسته می‌دهند و شرکت ورشکسته نیز براساس قرارداد ارفاقی اجرای تعهداتی را در مقابل طلبکارانش به عهده می‌گیرد.
در پایان توصیه می‌شود اگر در رابطه با موضوع ورشکستگی شرکت های تجاری نیاز به مشاوره حقوقی دارید، به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. از طریق این سایت می‌توانید جهت مشاوره حقوقی آنلاین یا ارجاع پرونده به وکیل شرکت با وکلای متخصص حقوق شرکت های تجاری در ارتباط باشید.
پرسش و پاسخ مرتبط
دادگاه صالح برای صدور حکم ورشکستگی شرکت های تجاری کدام است؟
این دادگاه، از نظر صلاحیت ذاتی، دادگاه حقوقی بدوی و از نظر صلاحیت محلی، دادگاهی است که مرکز اصلی شرکت تجاری، در حوزه قضایی آن واقع شده است.
آیا می‌توان با عدم پرداخت حتی یک بدهی، برای صدور حکم ورشکستگی شرکت های تجاری اقدام کرد؟
بله، زیرا تعداد دیون شرکت تجاری در صدور حکم ورشکستگی شرکت، مؤثر نبوده و در صورتی که حتی یکی از دیون شرکت، قابل پرداخت نباشد، می‌توان صدور حکم ورشکستگی را از دادگاه درخواست کرد.
آیا ممکن است یک شرکت بعد از انحلال، ورشکسته اعلام شود؟
بله، زیرا عدم انحلال شرکت، از شرایط ورشکستگی آن نبوده و پس از انحلال شرکت نیز می‌توان حکم به ورشکستگی آن داد. چون پس از انحلال شرکت نیز شخصیت حقوقی شرکت، تا زمان تصفیه کامل بدهی آن و پرداخت مطالبات اشخاص ثالث و شرکا باقی می‌ماند.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– ملیکا میرزایی”
