مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری عبارت است از مجموعه‌ای از حقوق انحصاری و اغلب موقتی که به پدیدآورنده یا صاحب آثار فکری اعطا می‌شود. حقوق مالکیت فکری به دو دسته مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی تقسیم می‌شود. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین اطلاعات جامعی را در خصوص مالکیت فکری و انواع آن به شما ارائه می‌دهیم.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

نصب اپلیکیشن حقوقی لاوین

کافه بازار

مایکت

وب اپلیکیشن

دانلود مستقیم

تعریف مالکیت فکری

مالکیت فکری عبارت است از حق پدیدآورنده نسبت به هر نوع بهره‌برداری اقتصادی به صورت انحصاری و موقت از آثار فکری خلاقانه غیر مادی که مستند به پدیدآورنده است و در اشیای قابل لمس و مشاهده نمود پیدا می‌نماید. بر اساس این تعریف می‌توان ویژگی‌های مالکیت فکری را اینگونه بیان نمود:

1- حق و امتیازی است که برای پدیدآورنده یا صاحب آثار فکری خلاقانه در نظر گرفته شده است؛

2- دارای ویژگی‌های اقتصادی و اخلاقی می‌باشد؛

3- حق بهره‌برداری از این آثار فکری به صورت انحصاری در اختیار پدیدآورنده یا صاحب آن است؛

4- صاحب حق می‌تواند حق بهره‌برداری را به دیگران انتقال دهد؛

5- پدیدآورنده یا صاحب اثر فکری می‌تواند مانع از بهره‌برداری دیگران از این اثر شود و در صورت نقض حق خود در دادگاه اقامه دعوا نماید؛

6- حق بهره‌برداری از آثار فکری اصولاً موقت است. بنابراین دیگران پس از گذشت مدت زمان قانونی می‌توانند از آن استفاده نمایند؛

7- حقوق معنوی مربوط به آثار فکری برای همیشه متعلق به پدیدآورنده آن اثر است و او نمی‌تواند آن را به دیگری انتقال دهد؛

8- جنبه مادی آثار فکری موقت و قابل انتقال به دیگران است.

تفاوت مالکیت فکری با سایر مالکیت‌ها

مهمترین تفاوت اموال فکری با سایر مالکیت‌ها در غیر مادی بودن آن است. در واقع بر خلاف سایر مالکیت‌ها که مادی هستند، مالکیت فکری غیر مادی است. بنابراین با حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل، آتش سوزی و غیر از بین نمی‌رود. اما در مقابل به راحتی قابل سرقت، کپی برداری و تکثیر است. در واقع تولید اولیه اموال فکری بسیار دشوار، زمان بر و پر هزینه است اما سرقت و تکثیر آن‌ها کم هزینه می‌باشد. برای مثال تولید یک نرم افزار ممکن است سال‌ها به طول انجامد. در حالی که تکثیر آن در یک یا چند روز امکان پذیر است.

به طور کلی می‌توان گفت اموال فکری، بر خلاف سایر مالکیت‌ها نامشهود و ناملموس می‌باشند. بنابراین مهمترین تفاوت آن‌ها با سایر مالکیت‌ها این است که موضوع اموال فکری آثار فکری و تراوش‌های ذهنی انسان است نه پدیده‌های مادی معین. مالکیت فکری در واقع دارای ماهیتی مرکب از حقوق مالی و حقوق غیر مالی مربوط به شخصیت انسان است.

جنبه مادی و معنوی مالکیت فکری

مالکیت فکری دارای دو جنبه مادی و معنوی است. جنبه مادی اموال فکری برای صاجب آن دارای ارزش مالی است و از آن کسب درآمد می‌شود. اما جنبه معنوی اموال فکری مستقیماً ارزش مالی ایجاد نمی‌نماید. به طور کلی می‌توان در رابطه با جنبه مادی و معنوی اموال فکری موارد زیر را بیان نمود:

1- جنبه مادی اموال فکری را می‌توان قیمت گذاری نمود اما جنبه معنوی آن قابل تقویم به پول نیست. بدین معنا که جنبه معنوی اموال فکری قابلیت ارزیابی مالی و ارزش‌گذاری به پول را ندارد و مستقیماً ارزش مالی به وجود نمی‌آورد؛

2- جنبه مادی اموال فکری قابل نقل و انتقال است اما جنبه معنوی آن قابل واگذاری نیست؛

3- جنبه مادی اموال فکری قابل توقیف است اما جنبه معنوی آن قابل توقیف نیست؛

4- صاحب حقوق مادی اموال فکری ممکن است شخص حقیقی مانند انسان یا شخص حقوقی مانند یک شرکت تجاری یا استارتاپ باشد. در حالی که جنبه معنوی آثار فکری صرفاً به انسان اختصاص دارد؛

5- جنبه مادی اموال فکری اصولاً موقت است. برای مثال حقوق مادی پدید آورنده در تألیف کتاب 50 سال از تاریخ مرگ نویسنده است. این در حالی است که جنبه معنوی اموال فکری همیشه دائمی است. برای مثال کتاب گلستان سعدی برای همیشه متعلق به سعدی است؛

6- قانونگذار در صورتی از جنبه مادی اموال فکری حمایت می‌نماید که شرایط قانونی رعایت شود، برای مثال پدیدآورنده کتاب اثر خود را برای اولین بار در ایران منتشر نماید یا اختراع پیش از افشا در ایران ثبت شود. این در حالی است که حمایت از جنبه معنوی اموال فکری اصولاً منوط به انجام شرایط خاصی نیست.

اقسام مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری به طور سنتی به دو شاخه حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری تقسیم می‌شود. در ادامه حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری را مورد بررسی قرارمی‌دهیم.

الف- حقوق مالکیت صنعتی

حمایت از مالکیت صنعتی اصولاً منوط به ثبت در ایران است. حقوق مالکیت صنعتی دارای مصادیقی زیادی است. از جمله مهمترین مصادیق مالکیت صنعتی عبارت است از:

1- حق اختراع: مطابق با ماده یک قانون ثبت اختراع ، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری «اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارایه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن‌ها حل می‌نماید».

2- طرح‌ صنعتی: مطابق با ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری «از نظر این قانون، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ‌ها و یا بدون آن، به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد».

3- علامت تجاری برند یا لگو: مطابق با بند الف ماده 30 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری «علامت یعنی هر نشان قابل رؤیتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد».

ب- حقوق مالکیت ادبی و هنری

از جمله مصادیق حقوق مالکیت ادبی و هنری می‌توان به تألیف کتاب، آثار سینمایی، موسقی و نرم‌افزار‌های رایانه‌ای اشاره نمود. حمایت از مالکیت ادبی و هنری در ایران منوط به این است که پدیدآورنده اثر خود را نخستین بار در ایران منتشر نماید.

اسرار تجاری

از جمله مصادیق مالکیت فکری، اسرار تجاری می‌باشد. اسرار تجاری را نمی‌توان به صورت مشخص در دسته معینی از اقسام اموال فکری قرار داد. اسرار تجاری یا اطلاعات و داده‌های تجاری، فرمول، رویه، فرآیند، طرح، ابزار، الگو یا مجموعه اطلاعاتی است که در یک کسب‌وکار برای بدست آوردن مزیت رقابتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اطلاعات یا داده‌ها یا اسرار تجاری تا زمانی مورد حمایت قرار دارند که افشا نشوند. بنابراین مالکیت فکری انحصاری دائمی تا زمانی برای اسرار تجاری برقرار است که افشا نشود. در صورت افشای این اطلاعات یا داده‌ها، اشخاص ثالث می‌توانند از آن بهره‌برداری نمایند.

در پایان توصیه می‌شود چنانچه در رابطه با حقوق مالکیت فکری نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین با وکیل متخصص در این حوزه حقوقی دارید، به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. گروه حقوقی لاوین خدمات حقوقی را به شیوه‌ای نوین و کیفیتی ممتاز به شما ارائه می‌دهد.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”