ازدواج ممکن است به دلیل طلاق، فسخ، انفساخ، فوت یکی از زوجین و لعان به پایان برسد. طلاق رایجترین شیوه جهت به پایان رسیدن ازدواج یا عقد نکاح است. در این نوشتار ابعاد مختلف این موضوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد. توصیه می‌شود اگر در رابطه با موضوعات خانوادگی مانند طلاق، مهریه، نفقه و غیره نیاز به مشاوره حقوقی با وکیل خانواده دارید، به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. وکلای متخصص گروه حقوقی لاوین آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی در رابطه با این موضوع به شما می‌باشند.
فهرست مطالب
طلاق چیست؟
طلاق متداول‌ترین شیوه برای به پایان رساندن ازدواج است. البته امکان فسخ نکاح نیز در قانون ایران پیش‌بینی شده است. درخواست طلاق ممکن است از طرف مرد باشد یا از طرف زن یا به صورت توافقی انجام شود. در هر صورت برای انجام این امر باید صیغه مخصوص آن جاری شود. صیغه مخصوص طلاق عبارت است از: أنتِ طالِقٌ یا زَوجَتی طالِقٌ.
برای آن که طلاق واقع شود، صیغه آن باید حتماً نزد دو شاهد مرد عادل خوانده شود به نحوی که هر دوی آن‌ها آن را همزمان و با هم بشنوند.
طلاق از طرف مرد
مطابق با ماده 1133 قانون مدنی «مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید». بنابراین امکان طلاق از طرف زوج وجود دارد. اگر مردی خواستار این موضوع باشد می‌بایست به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست خود را تقدیم این دادگاه نماید. شایان ذکر است، جهت تقدیم دادخواست مذکور به دادگاه خانواده باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید و دادخواست خود را در سامانه ثنا ثبت نمایید. دفاتر خدمات قضایی دادخواست شما را برای دادگاه ارسال می‌نمایند.
شایان ذکر است، در خصوص درخواست طلاق از طرف مرد محدودیتی از نظر قانون وجود ندارد و او هر زمان که بخواهد می‌تواند از دادگاه خانواده تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش را بنماید. در صورتی که این گواهی صادر شود، امکان ثبت طلاق در دفاتر مربوطه وجود دارد.
شایان ذکر است، مطابق با ماده 29 قانون حمایت از خانواده، دفاتر مربوطه در صورتی طلاق را ثبت می‌نمایند که مرد حقوق مالی همسر خود را پرداخت نماید یا زن در خصوص حقوق مالی اش رضایت دهد یا مرد حکم اعسار دریافت نماید و به صورت قسطی حقوق مالی همسر خود را پرداخت کند. منظور از حقوق مالی زن، مهریه، نفقه معوقه و اجرت المثل ایام زوجیت است.
طلاق از طرف زن
زن فقط در موارد زیر می‌تواند از دادگاه خانواده درخواست نماید تا شوهر را الزام به طلاق کند و اگر شوهر این عمل را انجام نداد، همسر با اذن قاضی دادگاه خانواده طلاق داده می‌شود. امکان طلاق از طرف زوجه فقط در موارد زیر ممکن است. این موارد عبارت‌اند از:
1- در صورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه؛
2- در صورت ناتوانی از پرداخت نفقه؛
3- در صورتی که مرد غایب مفقودالاثر باشد و چهار سال تمام از غیبت او بگذرد و آگهی‌های لازم در روزنامه منتشر شود؛
4- اگر زن از جانب مرد در انشای طلاق وکالت داشته باشد،
5- در صورت عسر و حرج زن.
شایان ذکر است، صدور حکم طلاق در هر یک از موارد فوق منوط به گذشت زن از حقوق مالی خود نیست.
طلاق به دلیل عسر و حرج زن
مطابق با ماده 1130 قانون مدنی در صورتی که ادامه ازدواج موجب عسر و حرج زن باشد، او می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و از دادگاه تقاضای الزام مرد به طلاق را بنماید. در صورت اثبات عسر و حرج، دادگاه مرد را به انجام این عمل الزام می‌نماید و در صورت استنکاف او، قاضی دادگاه خانواده از جانب مرد این عمل را انجام می‌دهد.
شایان ذکر است عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زن با مشقّت همراه سازد و تحمل آن مشکل باشد. از جمله موارد عسر و حرج عبارت است از:
الف- ترک زندگی خانوادگی توسط مرد حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه؛
ب- اعتیاد مرد به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلای وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم است. در این خصوص باید توجه داشت، در صورتی که مرد به تعهد خود مبنی بر ترک مواد مخدر یا مشروبات الکلی یا غیره عمل ننماید و یا پس از ترک، مجدداً به مصرف موارد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زن، طلاق انجام می‌شود؛
ج- محکومیت قطعی مرد به حبس پنج سال یا بیشتر؛
د- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر مرد که عرفاً با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد؛
ه- ابتلای مرد به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
وکالت در طلاق برای زن
مطابق با ماده 1119 قانون مدنی زن می‌تواند از جانب مرد در انشای صیغه طلاق وکیل باشد. ماده مذکور در این خصوص بیان می‌دارد: «طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند مثل اینکه شرط شود هر‌گاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غائب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگانی آن‌ها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد».
وکالت در این خصوص می‌تواند هم به صورت عام و هم به صورت خاص باشد. منظور از وکالت عام این است که مرد می‌تواند به طور مطلق به همسر خود وکالت بدهد تا هر زمان که خواست خود را مطلقه سازد. منظور از وکالت خاص این است که در صورت حصول شرط معینی، مانند ازدواج مجدد مرد، زن بتواند خود را مطلقه سازد.
طلاق توافقی
زوجین می‌توانند با موافقت یکدیگر برای طلاق به دادگاه خانواده مراجعه نمایند. در درخواست طلاق توافقی دادگاه خانواده زوجین را به مراکز مشاوره خانواده ارجاع می‌دهد. در واقع مطابق با ماده 25 قانون حمایت از خانواده «درصورتی که زوجین متقاضی طلاق توافقی باشند، دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد». شایان ذکر است، علاوه بر دادگاه خانواده، زوجین می‌توانند از ابتدا تقاضای مذکور را در مراکز مشاوره خانواده مطرح نمایند.
مطابق با ماده 19 قانون حمایت از خانواده «مراکز مشاوره خانواده ضمن ارائه خدمات مشاوره‌ای به زوجین، خواسته‌های دادگاه را در مهلت مقرر اجراء و در موارد مربوط سعی در ایجاد سازش می‌کنند. مراکز مذکور در صورت حصول سازش به تنظیم سازش‌نامه مبادرت و در غیر این صورت نظر کارشناسی خود در مورد علل و دلایل عدم سازش را به طور مکتوب و مستدل به دادگاه اعلام می‌کنند.
تبصره- دادگاه با ملاحظه نظریه کارشناسی مراکز مشاوره خانواده به تشخیص خود مبادرت به صدور رأی می‌کند».
در صورتی که طلاق به صورت توافقی درخواست شود، دادگاه خانواده گواهی عدم امکان سازش صادر می‌نماید. پس از صدور این گواهی زوجین سه ماه فرصت دارند تا به دفاتر مربوطه برای ثبت مراجعه نمایند.
حکم طلاق و گواهی عدم امکان سازش
حکم طلاق و گواهی عدم امکان سازش با یکدیگر متفاوتند. در واقع اگر مرد درخواست طلاق نماید یا اگر این موضوع با توافق طرفین صورت بپذیرد، دادگاه خانواده گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند. اما در صورتی که زن درخواست مذکور را از دادگاه بنماید، دادگاه حکم طلاق را صادر می‌نماید.
مدت اعتبار گواهی عدم تمکان سازش برای تسلیم به دفاتر مربوطه سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی یا قطعی شدن رأی است. اما مدت اعتبار حکم طلاق جهت تسلیم به دفاتر مربوطه شش ماه از تاریخ ابلاغ رأی فرجامی یا انقضای مهلت فرجام خواهی است.
در هر دو صورت فوق دادگاه خانواده باید در خصوص موارد زیر نیز تصمیم‌گیری بنماید:
الف- مهریه و جهیزیه زن؛
ب- نفقه زوجه، اطفال و حمل؛
ج- اجرت المثل زن برای ایام زوجیت؛
د- حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری؛
ه- تربیت و زمان و مکان ملاقات طفل با پدر و مادر و سایر بستگان یا توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل.
داوری و مشاوره
به هنگام درخواست طلاق، دادگاه طرفین را به داوری یا مشاوره ارجاع می‌دهد. در واقع اگر درخواست مذکور از جانب مرد یا زن باشد، دادگاه خانواده طرفین را به داوری ارجاع می‌دهد. اما اگر این درخواست به صورت توافقی باشد، دادگاه خانواده طرفین را به مشاوره ارجاع خواهد داد.
در رابطه با حضور زوجین در مراکز مشاوره خانواده باید این نکته را مد نظر قرار دهید که زوجین می‌بایست خود شخصاً در مراکز مشاوره حضور یابند و نمی‌توانند به جای خود وکیل بفرستند. مگر در صورتی که زوجین به دلایلی مانند اقامت درخارج از کشور از حضور در مراکز مشاوره خانواده عاجز باشند. در این صورت امکان حضور وکیل وجود دارد.
شایان ذکر است که نظر داور و مراکز مشاور خانواده در رابطه با این موضوع که زوجین از یکدیگر جدا شوند یا خیر، برای قاضی دادگاه خانواده الزام آور نیست و جنبه مشورتی دارد.
دادگاه صالح
دادگاه صالح برای رسیدگی به درخواست طلاق دادگاه خانواده است. بنابراین هر یک از زوجین باید دادخواست خود را خطاب به دادگاه خانواده تنظیم نمایند و با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی دادخواست مربوطه را به دادگاه خانواده ارسال نمایند.
در رابطه با این موضوع که دادخواست مذکور را باید به کدام یک از دادگاه‌های خانواده‌ای که در ایران وجود دارد، تقدیم نماییم، ماده 12 قانون حمایت از خانواده بیان می‌دارد: «در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می‌تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد». اگر خواسته مطالبه مهریه غیر منقول مانند ملک باشد زوجه باید به دادگاه خانواده‌ای مراجعه کند که مال غیر منقول در حوزه آن واقع شده است.
اگر درخواست طلاق از طرف مرد باشد، او باید به دادگاه خانواده‌ای که همسرش در حوزه آن اقامت دارد، مراجعه کند. بنابراین دادگاه صالح جهت رسیدگی به این دادخواست، دادگاه خانواده‌ای است که زوجه در حوزه قضایی آن اقامت دارد.
این نوشتار جهت افزایش آگاهی حقوقی شما تدوین شده است. از این رو توصیه می‌شود پیش از هر گونه اقدامی در رابطه با طلاق با وکیل دادگستری متخصص در حقوق خانواده مشورت نمایید. زیرا این موضوع بدیهی است که برای طلاق به وکیل لازم است.
پرسش و پاسخ مرتبط
آیا مرد می‌تواند به همسر خود به صورت مطلق وکالت دهد تا هر زمان که خواست خود را مطلقه سازد؟
بله این امکان وجود دارد.
در طلاق به دلیل عسر و حرج زن، آیا زن باید از حقوق مالی خود مانند مهریه، نفقه معوقه و اجرت المثل ایام زوجیت گذشت نماید؟
خیر؛ از منظر قانونی چنین الزامی وجود ندارد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
