اگر پزشک در ضمن انجام معالجه موجب مرگ بیمار یا آسیب به او شود، دارای مسئولیت کیفری، حقوقی و انتظامی است. در این نوشتار در خصوص مسئولیت پزشک و شیوه شکایت از پزشک مطالب کاربردی را در اختیار شما قرار می‌دهیم. پیشنهاد می‌شود اگر در خصوص موضوع شکایت از پزشک نیاز به مشاوره حقوقی حضوری یا ارجاع پرودنه به وکیل کیفری دارید، با گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید. وکلای متخصص حقوق کیفری ما در دپارتمان تخصصی حقوق کیفری گروه حقوقی لاوین آماده ارائه خدمات حقوقی با کیفیتی متفاوت به شما می‌باشند. همچنین سایت گروه حقوقی لاوین آماده ارائه خدمات حقوقی آنلاین به شما است.
فهرست مطالب
مسئولیت حقوقی پزشک و طرح دعوا علیه او
هر کس به دیگری زیان برساند، باید جبران خسارت کند. این موضوع یعنی این که زیان رسان در برابر زیان دیده مسئولیت حقوقی یا مدنی دارد. پزشک نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین اگر پزشک در معالجه بیمار خود به او آسیب برساند یا موجب فوت او شود، علاوه بر مسئولیت کیفری، مسئولیت حقوقی یا مدنی نیز دارد.
جهت طرح دعوای حقوقی علیه پزشک برای جبران خسارت باید دادخواست تنظیم نمود. این دادخواست را هم می‌توان ضمن اقامه دعوای کیفری به دادگاه کیفری تقدیم نمود و هم می‌توان به صورت جداگانه به دادگاه حقوقی ارائه داد. شایان ذکر است برای انجام هر یک از این دو امر باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه و از طریق این مرجع دعوای خود را مطرح کنید.
مسئولیت انتظامی پزشک
پزشک‌ها مکلفند قوانین و مقررات مربوط به خود از جمله مقررات نظامنامه پزشکی را رعایت بنماید. در غیر این صورت مسئولیت انتظامی دارند. در واقع اگر آن‌ها در انجام امر طبابت مرتکب هر نوع بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی گردند، متخلف محسوب می‌شوند و دارای مسئولیت انتظامی می‌باشند. مسامحه، غفلت و عدم مهارت از جمله موارد بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی است.
بنابراین اگر پزشکی در راستای انجام وظیفه خود مرتکب هر نوع بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی گردد، متخلف شناخته می‌شود و در دادسرای انتظامی نظام پزشکی قابل تعقیب است. اگر دادسرای انتظامی نظام پزشکی شهرستان پزشک را متخلف تشخیص دهد، با صدور کیفرخواست پرونده را به هیأت بدوي انتظامی سازمان نظام پزشکی شهرستان ارسال می‌نماید. اگر این هیئت نیز پزشک را متخلف بداند، متناسب با تخلف رخ داده، پزشک را به یکی از مجازات‌هاي انتظامی موضوع آیین‌نامه انتظامی محکوم می‌کند. این تصمیم از سوی پزشک قابل اعتراض است. به این اعتراض در هیأت تجدیدنظر نظام پزشکی استان رسیدگی می‌شود. رأی این مرجع نیز قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان است.
مسئولیت کیفری پزشک و شکایت از پزشک
اگر پزشک در راستای انجام امر طبابت آسیبی به بیمار وارد آورد یا سبب فوت او شود، علاوه بر مسئولیت مدنی، دارای مسئولیت کیفری نیز است. مطابق با ماده 495 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 «هر گاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد ضامن دیه است». در واقع اگر پزشک در حین معالجه بیمار زیانی به او برساند، دارای مسئولیت کیفری است مگر آن که اثبات نماید مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی عمل کرده و مرتکب تقصیر هم نشده است. بنابراین امکان شکایت از پزشک وجود دارد.
1- مسئولیت پزشک در اخذ رضایت‌نامه
اقدامات پزشک در معالجه بیمار بدون گرفتن رضایت‌نامه از بیمار قانونی نیست و به منزله ایراد صدمات عمدی به بیمار است. در صورت شکایت از پزشک، وی مورد تعقیب کیفری قرار خواهد گرفت. مطابق با بند ج ماده 158 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 هر نوع عمل جراحی یا طبی مشروع که با رضایت شخص یا اولیاء یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام شود، قابل مجازات نیست. شایان ذکر است در موارد فوری اخذ رضایت ضروری نیست.
اخذ رضایت‌نامه هم به صورت کتبی و هم به صورت ضمنی ممکن است. هنگامی که بیماری به مطب دکتر مراجعه می‌نماید، به طور ضمنی رضایت خود مبنی بر معالجه توسط پزشک را اعلام می‌دارد. همچنین پیش از بستری شدن و انجام عمل جراحی نیز به صورت کتبی رضایت‌نامه اخذ می‌گردد.
شایان ذکر است اخذ رضایت‌نامه به معنای عدم مسئولیت پزشک نیست. بنابراین حتی با وجود امضای رضایت‌نامه توسط بیمار یا اولیای او، اگر پزشک در راستای انجام امر طبابت آسیبی به بیمار وارد آورد که موجب صدمه یا مرگ او شود، مسئول است. مگر آن که اثبات نماید که مطابق با مقررات پزشکی و موازین فنی عمل نموده و مرتکب تقصیر نشده است.
2- برائت نامه و مسئولیت پزشک
قبل از عمل‌های جراحی و آغاز فرایند‌های درمانی معمولاً از بیماران یا ولی آن‌ها برائت نامه گرفته می‌شود. در صورت اخذ برائت نامه توسط پزشک، او در برابر صدمات و آسیب های وارده به بیمار ضامن نیست مگر آن که بیمار یا اولیای او تقصیر یا قصور وی را اثبات نمایند.
در واقع اخذ برائت نامه توسط پزشک به معنای عدم مسئولیت وی نیست و در اینجا نیز در صورت تقصیر پزشک مسئول است. اما بیمار یا اولیای او باید تقصر را در دادگاه ثابت نمایند. این در حالی است که اگر برائت نامه توسط پزشک اخذ نشود، پزشک به صورت مفروض مقصر شناخته می‌شود مگر آن که عدم تقصیر خود را اثبات کند.
بنابراین پزشک در سه حالت با وجود صدمه بر بیمار مسئولیت کیفری ندارد:
الف- ثابت کند که بر اساس مقررات و موازین علم پزشکی عمل کرده و مرکتب تقصیر نشده است؛
ب- قبل از معالجه برائت نامه اخذ نماید و مرتکب نقصیر نیز نشود؛
ج- پزشک قبل از معالجه برائت نامه اخذ نماید و بیمار یا اولیای دم او نتوانند ثابت کنند که پزشک مرتک تقصر شده است.
3- مسئولیت پزشک در موارد اورژانسی
در موارد ضروری که امکان اخذ برائت از بیمار یا ولی او وجود ندارد، اگر پزشک برای نجات بیمار طبق مقررات به معالجه او مبادرت نماید، در صورت صدمه یا فوت وی، مسئولیتی نخواهد داشت. ماده 497 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در این خصوص بیان می‌دارد:
«در موارد ضروری که تحصیل برائت ممکن نباشد و پزشک برای نجات مریض، طبق مقررات اقدام به معالجه نماید، کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نیست».
4- مسئولیت پزشک در مواردی که دستور انجام آن را می‌دهد
پزشک اگر در راستای معالجه بیمار دستوراتی را به پرستار یا بیمار بدهد که موجب آسیب به بیمار یا فوت او شود مسئول است مگر آن که:
– بیمار یا پرستار بدانند که دستور پزشک اشتباه است و موجب فوت یا صدمه می‌شود اما با این وجود به دستور عمل کنند. در این صورت پزشک مسئولیت کیفری ندارد و ضامن نیست بلکه حسب مورد پرستار یا بیمار ضامن است؛
– اگر پزشک عدم تقصیر خود را اثبات کند، مسئولیت کیفری ندارد؛
– اگر پزشک پیش از شروع به معالجه و درمان برائت نامه اخذ نماید و متعاقباً تقصیر او نیز اثبات نشود، پزشک مسئولیت کیفری ندارد.
شکایت از پزشک
اگر پزشک اموری را برای معالجه بیمار انجام دهد که موجب فوت بیمار یا صدمه بر او شود، بیمار یا اولیای دم او می‌توانند از پزشک شکایت کیفری طرح نمایند. برای شکایت از پزشک، بیمار یا اولیای دم او باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نمایند و پس از تنظیم شکواییه آن را ثبت نمایند. پیشنهاد می‌شود پیش از تنظیم شکواییه با وکیل پایه یک دادگستری متخصص در امور کیفری مشورت نمایید.
در شهر‌هایی که دادسراي جرایم پزشکی تشکیل شده، شکوائیه خطاب به این دادسرا تنظیم می‌شود. این در حالی است که در شهر‌هایی که این دادسرا تشکیل نشده، شکوائیه خطاب به دادسرای عمومی و انقلاب تنظیم خواهد شد. در صورتی که دادسرا شکایت را وارد بداند، پرونده را با صدور کیفر خواست به دادگاه ارسال می‌کند . دادگاه رأی مناسب را صادر خواهد کرد.
پرسش و پاسخ مرتبط
آیا شکایت از پزشک ممکن است؟
اگر پزشک به هنگام انجام دادن وظیفه خود آسیبی به بیمار وارد آورد یا موجب فوت او شود، دارای مسئولیت کیفری است و می‌توان از او شکایت کرد. شایان ذکر است در این شرایط، پزشک دارای مسئولیت حقوقی و انتظامی نیز است.
پزشک در چه مواردی مسئولیت کیفری دارد؟
اگر پزشک در حین انجام طبابت آسیبی به بیمار وارد آورد یا موجب فوت او شود مسئولیت کیفری دارد مگر در موارد زیر:
الف- اگر پزشک ثابت نماید که بر اساس موازین علم پزشکی عمل کرده و مرکتب تقصیر نیز نشده است، مسئولیت کیفری ندارد؛
ب- اگر پزشک قبل از معالجه برائت نامه اخذ نماید و مرتکب نقصیر نیز نشود، مسئولیت کیفری ندارد؛
ج- اگر پزشک قبل از معالجه از بیمار یا اولیای او برائت نامه اخذ کند و بیمار یا اولیای دم او نیز نتوانند ثابت کنند که پزشک مرتک تقصر شده است، پزشک مسئولیت کیفری ندارد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین- سجاد اسفندیاری”
