طبق ماده 234 قانون مدنی، شروط ضمن عقد ممکن است به سه صورت باشند: شرط صفت، شرط فعل، شرط نتیجه. در این نوشتار از لاوین، به بررسی و تعریف شرط صفت و ذکر مصادیقی از آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
شرط صفت چیست؟
شرط صفت شرطی است که اوصاف کمی یا کیفی موضوع معامله را بیان می‌کند. به طور مثال، مغازه‌ای را به شما می‌فروشم به این شرط که 150 متر و کف آن پارکت باشد.
اقسام شرط صفت و ضمانت اجرای تخلف از آن
شرط صفت ناظر بر دو قسم است.
1- ناظر به کلی فی الذمه
اگر موضوع قرارداد یک مال کلی فی الذمه باشد و شرط صفت ناظر به آن باشد ولی مشخص شود که مصداقی که متعهد تسلیم کرده است اوصاف مقرر را ندارد؛ در این صورت مشروط له میتواند مشروط علیه را به تحویل مصداقی با اوصاف مقرر شده الزام کند. اما اگر الزام او ممکن نبود میتواند معامله را فسخ کند.
برای مثال اگر یک کیلو برنج طارمی برداشت سال 1401 به صورت کلی فی الذمه فروخته شود، ولی مصداقی که فروشنده انتخاب کرده و تحویل داده است، یک کیلو برنج خارجی باشد:
در این صورت خریدار میتواند آن مصداق از برنج (برنج خارجی) را به بایع بازگرداند و از او بخواهد که یک کیلو برنج طارمی با اوصاف مقرر را تحویل دهد. اگر مشروط علیه امتناع کند و الزام او هم تاثیری نداشته باشد، مشروط له میتواند قرارداد را فسخ کند.
2- ناظر به عین معین یا کلی در معین
اگر معلوم شود که مال موضوع قرارداد وصف مقرّر را نداشته است، مشروط‌له میتواند معامله را فسخ کند زیرا در این حالت الزام مشروط علیه به تحویل مصداقی که دارای اوصاف مقرّره باشد، معنا ندارد و مشروط له فقط میتواند قرارداد را فسخ کند.
اقسام شرط صفت ناظر به مال معین و ضمانت اجرای آن
شرط صـفت که ناظر به اوصاف موضوع معامله است، به اقسام زیر تقسیم می‌شود:
1- شرط صفتی که به وصف اساسی اشاره دارد
برای مثال در خرید یک کالا شرط می‌شود که جنس آن از چوب باشد، این شرط ناظر به وصف اساسی است؛ بنابراین اگر خلاف آن درآید معامله به دلیل اشتباه در وصف اساسی، باطل است.
2- شرط صفتی که به وصف معمولی اشاره دارد
صفات معمولی ممکن است به یکی از دو مورد زیر اشاره داشته باشد:
الف- صفت ناظر به کیفیت: مانند آنکه شـرط شود که سنگ نمای ویلا، سنگ بدون نقش و طرح باشد، اما سنگ طرحدار استفاده شود. در این حالت برای مشروط له حق فسخ ایجاد می شود.
ب- صفت ناظر به کمیت: شرط ناظر به کمیت ممکن است در دو حالت زیر اتفاق بیفتد:
اقسام شرط صفت ناظر به کمیت
۱۔ اگر موضوع معامله کلی در معین یا کلی فی الذمه باشد و مصداقی که تحویل داده شده، کمتر باشد:
مشروط علیه را به تحویل بقیه میزانی که مکلف به تحویل آن است، الزام می‌کنیم.
2- اگر موضوع معامله عین معین باشد و کمیت آن عین معین، از میزانی که در قرارداد شرط شده، کمتر باشد، اگر بتوان آن مال را به اجزاء و قطعات یکسان تقسیم کرد، به ترتیب زیر عمل می‌شود:
_ معامله نسبت به آن میزانی که کم است(مثلا آن دو کیلو گندم که وجود ندارد) به علت فقدان موضوع معامله، باطل است و مشروط له میتواند یکی از این دو کار را انجام دهد: او هم حق فسخ معامله را دارد و هم میتواند به همان نسبت که موضوع معامله کمتر بوده است، از ثمن معامله کسر بگذارد.
_ اگر موضوع معامله بیش‌تر از میزان تعیین‌شده درآید، آن میزانی که اضافه است(مثلا آن 5 کیلو برنج که بیش‌تر است) به فروشنده متعلق است.
پرسش و پاسخ مرتبط
شرط صفت چیست؟
شرط صفت شرطـی است که اوصاف کمی یا کیفی موضوع معامله را بیان می‌کند.
منظور از شرط صـفت ناظر به وصف اساسی چیست؟
برای مثال در خرید یک انگشتر شرط می‌شود که جنس آن از طلا باشد، این شرط ناظر به وصف اساسی است.
منظور از شـرط صفت ناظر به وصف معمولی چیست؟
صفات معمولی ممکن است به یکی از دو مورد زیر اشاره داشته باشد:
الف- صفت ناظر به کیفیت مانند آنکه شـرط شود که سنگ نمای خانه، سنگ بدون نقش و طرح باشد.
ب- صفت ناظر به کمیت. این نوع از شرط صفت ناظر به مقدار موضوع معامله (مانند متراژ ملک، مقدار برنج موجود در گونی، متراژ پارچه و غیره) است.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– ملیکا میرزایی”
