شرایط داوری

یکی از شیوه‌های حل و فصل اختلاف رجوع به داوری است. این موضوع از منظر قانون‌گذار نیز پنهان نمانده است. از این رو در قانون آیین دادرسی مدنی به ذکر شرایط داوری پرداخته است. از جمله مهم‌ترین شرایط داوری، مقررات مربوط به شرایط داور، تعیین داور و مدت داوری می‌باشد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین شرایط داوری را مورد بررسی قرار خواهیم داد. تا پایان با ما همراه باشید.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

نصب اپلیکیشن حقوقی لاوین

کافه بازار

مایکت

وب اپلیکیشن

دانلود مستقیم

شرایط داور

در موضوع شرایط داوری ابتدا به موضوع شرایط داور می‌پردازیم. تمامی اشخاصی که از اهلیت استیفا (اهلیت اجرای حق) برخوردارند می‌­توانند به عنوان داور انتخاب شوند جز در مواردی که استثنا شده است. ممنوعیت از داوری می­‌تواند مطلق یا نسبی باشد.

منظور از ممنوعیت مطلق این است که شخص نه­ تنها با وجود توافق طرفین از داوری ممنوع است بلکه این ممنوعیت شامل تمامی اختلافات و دعاوی می‌­گردد. در مقابل ممنوعیت نسبی در مواردی مصداق دارد که شخص تنها در موارد مشخصی که در قانون ذکر شده است قادر به داوری نیست. در ادامه این موارد مورد اشاره قرار می­‌گیرد.

1- ممنوعیت مطلق از داوری

اشخاص زیر را تحت هیچ شرایطی نمی‌توان به عنوان داور انتخاب نمود:

الف- اشخاصی را که از اهلیت استیفا برخوردار نیستند، تحت هیچ شرایطی نمی‌­توان به عنوان داور انتخاب نمود. بنابراین اشخاصی که به سن بلوغ نرسیده‌­اند، اشخاصی که مجنون هستند و اشخاص سفیه را نمی‌توان به عنوان داور انتخاب کرد. سفیه شخصی است که توانایی سنجش نفع و ضرر اقتصادی را ندارد. لازم به ذکر است، اماره رشد 18 سال است. از این رو اشخاصی که به سن 18 سال تمام شمسی نرسیده‌­اند را نمی­‌توان به عنوان داور انتخاب نمود؛

ب- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا در اثر آن از داوری محروم شده‌­اند؛

ج- کلیه قضات و کارمندان شاغل در محاکم قضایی.

2- ممنوعیت نسبی از داوری

مطابق ماده 469 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه نمی‌تواند اشخاص زیر را به سمت داور معین نماید مگر با تراضی طرفین:

الف- کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشد؛

ب- کسانی که در دعوا ذی نفع باشند؛

ج- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم دارند؛

د- کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا می‌باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد؛

ه- کسانی که خود یا همسرانشان وارث یکی از اصحاب دعوا باشند؛

و- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند، در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند؛

ز- کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند؛

ح- کارمندان دولت در حوزه مأموریت آنان.

لازم به ذکر است مطابق با ماده 456 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد معاملات و قراردادهای واقع بین اتباع ایرانی و خارجی، تا زمانی که اختلافی ایجاد نشده است طرف ایرانی نمی‌تواند به نحوی از انحاء ملتزم شود که در صورت بروز اختلاف حل آن را به داور یا داوران یا هیئتی ارجاع نماید که آنان دارای همان تابعیتی باشند که طرف معامله دارد. هر معامله و قراردادی که مخالف این منع قانونی باشد در قسمتی که مخالفت دارد باطل و بلااثر خواهد بود.

تعیین داور

در قسمت دوم نوشتار شرایط داوری، به موضوع تعیین داور می‌پردازیم. داوری مستلزم تعیین داور است. طرفین هر اختلافی می‌توانند داور یا داوران را حتی پیش از بروز اختلاف تعیین نمایند و یا انتخاب آن‌ها را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار کنند. همچنین در مواردی ممکن است هیچ یک از موارد بالا پیش‌بینی نشود یا با فوت، استعفا و یا ممنوعیت داور در جریان داوری مواجه شویم که در این صورت موضوع انتخاب داور جدید مطرح می‌شود. در ادامه این موارد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1- تعیین داور توسط اصحاب دعوا

طرفین می‌توانند داور خود را در موافقت نامه داوری یا در توافقی مستقل و یا به طور ضمنی قبل یا بعد از اختلاف تعیین نمایند. لازم به ذکر است که بعد از تعیین داور طرفین حق عزل او را ندارند مگر با توافق با یکدیگر.

در صورتی که در قرارداد داوری، تعداد داور معین نشود و طرفین نتوانند در تعیین داور یا داوران توافق کنند، هریک از طرفین باید یک نفر داور اختصاصی معرفی و یک نفر به عنوان داور سوم به اتفاق تعیین نمایند. شایان ذکر است زمانی که داور توسط طرفین انتخاب می‌شوند، انتخاب کننده باید قبولی او را اخذ نماید.

در مواردی زیر هر یک از طرفین می‌توانند با معرفی داور مورد نظر خود وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یا حسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوری که انتخاب او وسیله ثالث مُتعَذِر گردیده اقدام نماید:

الف- در مواردی که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلاف نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور به دادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشده باشد؛

ب- در مواردی که مقرر گردیده است حل اختلاف به یک نفر داور ارجاع شود و طرفین نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند؛

ج- داور یکی از طرفین فوت شود یا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را معین کند.

در صورتی که با انقضای مهلت اقدامی به عمل نیاید، ذی نفع می‌تواند حسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند.

2- تعیین داور توسط شخص ثالث

طرفین می‌توانند انتخاب داور خود را در موافقت نامه داوری یا در توافقی جداگانه و یا به طور ضمنی به شخص ثالث که ممکن است حقیقی یا حقوقی باشد واگذار نمایند. این شخص باید تمامی شرایطی را که طرفین جهت تعیین داور لازم دانسته‌اند و همچنین الزامات قانونی در این خصوص را رعایت نمایند. اخذ قبولی از داور نیز بر عهده شخص ثالث می‌باشد.

در هر موردی که انتخاب داور به شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید یا تعیین داور از طرف او غیر ممکن باشد، هر یک از طرفین می‌توانند با معرفی داور مورد نظر خود وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یا حسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوری که انتخاب او وسیله ثالث مُتعَذِر گردیده اقدام نماید. در صورتی که با انقضای مهلت اقدامی به عمل نیاید، ذی نفع می‌تواند حسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند.

3- تعیین داور توسط دادگاه

دادگاهی صالح به انتخاب داور است که طرفین تعیین نمایند. اگر طرفین در این خصوص توافقی نکرده باشند دادگاهی صالح به انتخاب داور است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد. شایان ذکر است که درخواست تعیین داور از دادگاه نیاز به تقدیم دادخواست و رعایت الزامات قانونی مربوط به آن را ندارد.

مطابق با ماده 467 قانون آیین دادرسی مدنی «در مواردی که دادگاه به جای طرفین یا یکی از آنان داور تعیین می‌کند، باید حداقل از بین دو برابر تعدادی که برای داوری لازم است و واجد شرایط هستند داور یا داوران لازم را به طریق قرعه معین نماید».

در این موارد هریک از طرفین می‌توانند پس از اعلام در جلسه، در صورت حضور و در صورت غیبت از تاریخ ابلاغ تا ده روز، داور تعیین شده را رد کنند، مگر اینکه موجبات رد بعداً حادث شود که در این صورت ابتدای مدت، روزی است که علت رد حادث گردد. دادگاه پس از وصول اعتراض، رسیدگی می‌نماید و چنانچه اعتراض را وارد تشخیص دهد داور دیگری تعیین می‌کند.

موارد تعیین داور توسط دادگاه عبارت‌اند از:

الف- واگذاری صریح طرفین؛

ب- توافق نکردن طرفین در تعیین داور؛

ج- عدم توافق طرفین در تعیین جانشین داور متوفا، مستعفی یا محجور؛

د- تعیین جانشین داور امتناع کننده از رسیدگی به موضوع اختلاف یا داوری که دو بار متوالی در جلسه حضور نیابد؛

ه- خودداری شخص ثالث از تعیین داور.

مدت داوری

در قسمت سوم نوشتار شرایط داوری، به موضوع مدت داوری می‌پردازیم. در هر مورد که داور تعیین می‌شود مدت داوری باید مشخص باشد. طرفین موافقت نامه داوری در تعیین مدت آن و تمدید آن دارای اختیار کامل می‌باشد. البته داوری که با تمدید این مدت مخالف باشد می‌تواند استعفا دهد.

هنگامی که داور توسط طرفین انتخاب می‌شود، ابتدا مدت روزی است که وی قبول داوری می‌نماید و موضوع اختلاف، شرایط داوری، مشخصات طرفین و داوران به همه آن‌ها ابلاغ می‌شود. این در حالی است که اگر داور توسط دادگاه انتخاب شوند ابتدای مدت، تاریخ ابلاغ به او است. شایان ذکر است اگر طرفین در قرارداد ملزم شوند که در صورت بروز اختلاف به شخص معینی به عنوان داور رجوع نمایند، ابتدای مدت روزی است که موضوع برای انجام داوری به تمام داوران ابلاغ می‌گردد.

در مواردی که طرفین ملزم می‌شوند که در صورت بروز اختلاف به داور معینی رجوع نمایند و مدت تعیین نشده باشد، مدت آن سه ماه است.در صورت فوت، حَجر و یا استعفای داور، تا انتخاب داور جدید، داوری متوقف می‌شود. در این صورت مدت پیش از توقف برای تکمیل مدت داوری به مدت پس از آن اضافه می‌گردد.

اگر رأی داور پس از پایان مدت داوری صادر و تسلیم شود باطل است. بنابراین قابلیت اجرایی ندارد. بنابراین نمی‌توان دادخواست اجرای رأی داور را از دادگاه درخواست نمود و هر یک از طرفین می‌توانند ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی حکم به بطلان آن را از دادگاه درخواست نماید.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”