سلب حضانت از فرزند چیست؟
سلب حضانت از فرزند به معنای گرفتن حق نگهداری و تربیت کودک از والدینی است که به دلایلی قادر به انجام این وظیفه نیستند. بر اساس ماده ۱۱۷۳ اصلاحی قانون مدنی، اگر پدر یا مادری که حضانت فرزند را بر عهده دارد، به گونهای عمل کند که سلامت جسمی یا تربیت اخلاقی کودک در خطر بیفتد، دادگاه میتواند این حق را از او سلب کند. این تصمیم ممکن است به درخواست نزدیکان کودک، قیم او یا حتی دادستان گرفته شود. هدف اصلی قانون در اینجا، حمایت از کودک و تأمین شرایط مناسب برای رشد اوست.
مصادیق سلب حضانت از فرزند
قانون بهطور مشخص مواردی را بهعنوان دلایل سلب حضانت از فرزند تعریف کرده است. سلب حضانت از فرزند بهعنوان مصادیق عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین شناخته میشوند که در ادامه به آنها میپردازیم:
1- اعتیاد زیانآور به الکل، مواد مخدر یا قمار: اعتیاد یکی از شایعترین دلایلی است که میتواند حضانت را از والدین سلب کند. زمانی که پدر یا مادر به الکل، مواد مخدر یا قمار اعتیاد داشته باشند، معمولاً توانایی مراقبت از فرزند را از دست میدهند و این موضوع میتواند زندگی کودک را به خطر بیندازد.
2- اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا: اگر یکی از والدین به دلیل رفتارهای غیراخلاقی در جامعه شناخته شده باشد، این مسئله میتواند دلیلی برای سلب حضانت باشد. چنین شرایطی نه تنها روی تربیت کودک اثر منفی میگذارد، بلکه او را در معرض آسیبهای اجتماعی قرار میدهد.
3- ابتلا به بیماری روانی با تأیید پزشکی قانونی: بیماریهای روانی شدید که توسط پزشکی قانونی تأیید شوند، میتوانند توانایی والدین برای مراقبت از فرزند را مختل کنند. در این موارد، قانون به نفع سلامت روان کودک وارد عمل میشود.
4- سوءاستفاده از کودک یا اجبار به کارهای غیراخلاقی: اگر والدین از فرزند خود سوءاستفاده کنند یا او را مجبور به فعالیتهایی مثل قاچاق، تکدیگری یا فحشا کنند، دادگاه سریعاً حضانت را از آنها سلب خواهد کرد. این مورد یکی از جدیترین مصادیق نقض حقوق کودک است.
5- ضرب و جرح مکرر و غیرمتعارف: خشونت فیزیکی مکرر علیه کودک که فراتر از حد متعارف باشد، یکی دیگر از دلایلی است که میتواند منجر به سلب حضانت شود. این رفتار نه تنها جسم کودک را تهدید میکند، بلکه اثرات روانی عمیقی بر او خواهد گذاشت.
نقش دادگاه در سلب حضانت از فرزند
دادگاه در این موارد نقش تعیینکنندهای دارد. قاضی با بررسی مدارک، شهادت شاهدان و نظر کارشناسان (مثل روانشناس یا مددکار اجتماعی) تصمیم میگیرد که آیا سلب حضانت به نفع کودک است یا خیر. این فرایند ممکن است زمانبر باشد، اما هدف اصلی آن همیشه تأمین منافع کودک است. اگر ثابت شود که والد شرایط لازم برای نگهداری فرزند را ندارد، دادگاه میتواند حضانت را به فرد دیگری واگذار کند یا حتی اقدامات دیگری مثل محدود کردن ملاقات والدین را در نظر بگیرد.
نکات مهم در فرایند سلب حضانت
برای موفقیت در درخواست سلب حضانت از فرزند، باید مدارک محکمی ارائه دهید. این مدارک میتواند شامل گزارش پزشکی قانونی، شهادتنامه افراد معتبر یا حتی مستنداتی از رفتارهای غیراخلاقی والد باشد. همچنین باید توجه داشت که این فرایند احساسی و پیچیده است و نیاز به صبر و حوصله دارد. آگاهی از حقوق قانونی و مشورت با افراد متخصص، میتواند شما را در این مسیر یاری کند.
وکیل خانواده؛ وکیلی که راه را برایتان هموار میکند
در موضوعاتی مثل سلب حضانت از فرزند، پیچیدگیهای قانونی و احساسی زیادی وجود دارد. مراجعه به یک وکیل خانواده باتجربه میتواند به شما کمک کند تا حقوق خود و فرزندتان را بهتر بشناسید. وکیل نه تنها شما را در جمعآوری مدارک و ارائه درخواست به دادگاه راهنمایی میکند، بلکه با تسلط بر قوانین، شانس موفقیت شما را افزایش میدهد. در چنین مواردی، داشتن یک مشاور حقوقی حرفهای، آرامش خاطر و اطمینان از طی شدن مسیر درست را به همراه دارد.
جمع بندی
سلب حضانت از فرزند تصمیمی قانونی است که با هدف حفاظت از کودک در برابر آسیبهای جسمی و روانی گرفته میشود. اعتیاد، فساد اخلاقی، بیماری روانی، سوءاستفاده و خشونت از جمله دلایلی هستند که میتوانند این حق را از والدین سلب کنند. در این مسیر، آگاهی از قوانین و مشورت با وکیل خانواده میتواند به شما کمک کند تا بهترین تصمیم را برای آینده فرزندتان بگیرید. قانون همیشه در تلاش است تا محیطی امن و سالم برای رشد کودکان فراهم کند و این وظیفه همه ما است که در این راه همراه آن باشیم.
پرسش و پاسخ مرتبط
آیا اعتیاد خفیف هم میتواند باعث سلب حضانت شود؟
خیر، قانون بهطور خاص به اعتیاد «زیانآور» اشاره دارد. این یعنی اگر اعتیاد والد بهگونهای باشد که زندگی کودک را مختل نکند و مدارک کافی برای اثبات خطر وجود نداشته باشد، ممکن است حضانت سلب نشود. با این حال، قاضی با توجه به شرایط خاص هر پرونده تصمیم میگیرد و ممکن است نظر کارشناس را هم جویا شود.
اگر هر دو والدین شرایط حضانت را نداشته باشند چه میشود؟
در صورتی که هر دو والد به دلایلی مثل موارد ذکرشده صلاحیت حضانت را از دست بدهند، دادگاه میتواند حضانت را به یکی از نزدیکان کودک (مثل پدربزرگ، مادربزرگ یا عمو) واگذار کند. همچنین ممکن است کودک تحت سرپرستی نهادهایی مثل بهزیستی قرار گیرد تا شرایط بهتری برای او فراهم شود.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سمانه جعفرپور”