رشوه دادن و رشوه گرفتن از جمله جرایمی است که موجب سلب اعتماد و اطمینان مردم نسبت به نظام اداری و اجرایی، از بین رفتن زمینه رقابت سالم و فاسد شدن مأموران دولتی می‌شود. بنابراین در اکثر کشور‌ها ارتکاب این عمل جرم و دارای مجازات قانونی است.
در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین در رابطه با این جرم و مجازات قانونی آن اطلاعات مفید و جامعی را در اختیار شما قرار خواهیم داد. چنانچه در این خصوص نیاز به مشاوره حقوقی با وکیل کیفری یا پذیرش وکالت در دادگاه دارید، بر روی آیکون‌های مناسب در زیر کلیک نمایید.
فهرست مطالب
ارتشا یا رشوه گرفتن
ارتشا همان رشوه گرفتن است. شخصی که رشوه میگیرد را مُرتشی می‌نامند. رفتار مجرمانه در جرم ارتشا عبارت است از:
1- قبول کردن و أخذ وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مال مطابق با ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری. این ماده قانونی مقرر می‌دارد:
«هر یک از مستخدمین و مامورین دولتی اعم از قضایی و اداری یا شوراها یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه‌گانه و همچنین نیروهای مسلح یا شرکت‌های دولتی یا سازمان‌های دولتی وابسته به دولت و یا مامورین به خدمات عمومی خواه رسمی یا غیررسمی برای انجام دادن یا انجام ندادن امری که مربوط به سازمان‌های مزبور می‌باشد وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را مستقیماً یا غیرمستقیم قبول نماید در حکم مرتشی است.
اعم از این که امر مذکور مربوط به وظایف آن‌ها بوده یا آن که مربوط به مامور دیگری در آن سازمان باشد، خواه آن کار را انجام داده یا نداده و انجام آن بر طبق حقانیت و وظیفه بوده یا نبوده باشد و یا آن که در انجام یا عدم انجام آن موثر بوده یا نبوده باشد.»
2- انجام معامله صوری با مبلغ غیر واقعی مطابق با ماده 590 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات). این ماده قانونی مقرر می‌دارد:
«اگر رشوه به صورت وجه نقد نباشد بلکه مالی بلاعوض یا به مقدار فاحش ارزان تر از قیمت معمولی یا ظاهراً به قیمت معمولی و واقعاً به مقدار فاحشی کمتر از قیمت به مستخدمین دولتی اعم از قضائی و اداری به طور مستقیم یا غیرمستقیم منتقل شود یا برای همان مقاصد مالی به مقدار فاحشی گران تر از قیمت از مستخدمین یا مأمورین مستقیم یا غیرمستقیم خریداری گردد، مستخدمین و مأمورین مزبور مرتشی و طرف معامله راشی محسوب می‌شود.»
رشا یا رشوه دادن
رشا همان رشوه دادن است. شخصی که رشوه می‌دهد را راشی می‌نامند. رفتار مجرمانه در جرم رشا عبارت است از:
1– دادن وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مال مطابق با ماده 592 قانون مجازات اسلامی. این ماده بیان می‌دارد:
«هر کس عالماً و عامداً برای اقدام به امری یا امتناع از انجام امری که از وظایف اشخاص مذکور در ماده (۳) قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۵/۹/۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌باشد وجه یا مالی یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را مستقیم یا غیرمستقیم بدهد در حکم راشی است و به عنوان مجازات علاوه بر ضبط مال، ناشی از ارتشاء به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می شود.»
2- انجام معامله صوری با مبلغ غیر واقعی مطابق با ماده 590 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات).
مجازات جرم ارتشا
مجازات جرم ارتشا یا همان رشوه گرفتن با توجه به میزان مبلغ رشوه متفاوت است. بنابراین:
الف- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از بیست هزار ریال نباشد: انفصال موقت از 6 ماه تا 3 سال؛
ب- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از بیست هزار ریال نباشد و مرتکب در مرتبه مدیر کل یا همطراز مدیر کل یا بالاتر باشد: انفصال دائم از مشاغل دولتی؛
ج- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال باشد: 1 تا 3 سال حبس و جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال موقت از 6 ماه تا 3 سال؛
د- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال باشد و مرتکب در مرتبه مدیرکل یا همطراز مدیرکل یا بالاتر باشد: 1 تا 3 سال حبس و جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال دائم؛
ه- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از دویست هزار ریال تا یک میلیون ریال باشد: 2 تا 5 سال حبس به‌علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال دائم از خدمات دولتی و تا 74 ضربه شلاق؛
و- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از دویست هزار ریال تا یک میلیون ریال باشد و مرتکب در مرتبه پایینتر از مدیرکل یا همطراز آن باشد: 2 تا 5 سال حبس به‌علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال موقت از 6 ماه تا 3 سال از خدمات دولتی و تا 74 ضربه شلاق؛
ز- اگر قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از یک میلیون ریال باشد: 5 تا 12 سال حبس به‌علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال دائم از خدمات دولتی و تا 74 ضربه شلاق؛
ح- در صورتی که قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از یک میلیون ریال باشد و مرتکب در مرتبه پایینتر از مدیر کل یا همطراز آن باشد: 5 تا 12 سال حبس به‌علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال موقت از 6 ماه تا 3 سال و تا 74 ضربه شلاق.
مجازات جرم رشا
مجازات جرم رشا یا رشوه دادن مطابق با ماده 592 قانون مجازات اسلامی عبارت است از:
الف- ضبط مال ناشی از ارتشاء؛
ب- حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا (۷۴) ضربه شلاق.
در رابطه با مجازات جرم رشا باید این موضوع را مد نظر قرار داد که هرگاه ثابت شود که راشی برای حفظ حقوق حقه خود ناچار از دادن وجه یا مالی بوده تعقیب کیفری ندارد و وجه یا مالی که داده به او مسترد می‌گردد. همچنین در صورتی که رشوه دهنده برای پرداخت رشوه مضطر بوده و یا پرداخت آن را گزارش دهد یا شکایت نماید از مجازات حبس مزبور معاف خواهد بود و مال به وی مسترد می‌شود.
لازم به ذکر است در هر مورد از موارد ارتشاء هرگاه راشی قبل از کشف جرم مامورین را از وقوع جرم آگاه سازد از تعزیر مالی معاف خواهد شد و در مورد امتیاز طبق مقررات عمل می‌شود. یعنی اگر مطابق با مقررات امتیازی که برای آن رشوه پرداخت شده است حق راشی باشد، امتیاز به وی تعلق میگیرد و در غیر این صورت امتیاز لغو خواهد شد.
باید توجه داشت در مواردی که راشی در ضمن تعقیب با اقرار خود موجباب تسهیل تعقیب مرتشی را فراهم نماید تا نصف مالی که به‌عنوان رشوه پرداخته است به وی بازگردانده می‌شود و امتیاز نیز لغو می‌گردد.
پرسش و پاسخ مرتبط
راشی کیست؟
راشی همان رشوه دهنده است.
مرتشی کیست؟
مرتشی شخصی است که رشوه را دریافت می‌کند.
رشا چیست؟
رشا به معنی رشوه دادن است.
ارتشا چیست؟
ارتشا به معنی رشوه گرفتن است.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
