اعاده دادرسی شیوه اعتراض به احکام قطعی صادره از دادگاه‌ها است که از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار می‌باشد. درخواست اعاده دادرسی در صورتی سوی دادگاه مورد پذیرش قرار می‌گیرد که رأی صادره قابل اعاده دادرسی باشد و دلیل وجود و تحقق جهت اعاده دادرسی نیز اثبات گردد. همچنین به هنگام این درخواست شما باید الزامات قانونی مربوط به آن را نیز رعایت کنید تا درخواست شما از سوی دادگاه مورد پذیرش قرار گیرد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین این موضوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
فهرست مطالب
مهلت درخواست اعاده دادرسی
مطابق با ماده 427 قانون آیین دادرسی مدنی مهلت این درخواست برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه است. ابتدای مهلت مذکور نسبت به احکام حضوری قطعی از تاریخ ابلاغ و نسبت به احکام قطعی غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و تجدیدنظرخواهی است. شایان ذکر است حکمی قطعی محسوب می‌شود که قابل تجدیدنظرخواهی و واخواهی نباشد.
1- ابتدای مهلت درخواست اعاده دادرسی
ابتدای مهلت درخواست اعاده دادرسی با توجه به نوع حکم متفاوت است. ابتدای این مهلت به شرح زیر می‌باشد:
الف- حکمی که در دادگاه نخستین (بدوی) به صورت قطعی صادر شده است:
ابتدای مهلت مقرر قانونی تاریخ ابلاغ حکم است.
ب- حکم حضوری صادره از دادگاه تجدیدنظر استان:
ابتدای مهلت مقرر قانونی تاریخ ابلاغ حکم است.
ج- حکم غیابی صادره از دادگاه نخستین که قابل تجدیدنظر نیست:
ابتدای مهلت مقرر قانونی تاریخ به پایان رسیدن مهلت واخواهی است.
د- حکم حضوری یا غیابی صادره از دادگاه نخستین که قابل تجدیدنظر است:
ابتدای مهلت مقرر قانونی تاریخ به پایان رسیدن مهلت تجدیدنظر (تاریخ قطعیت حکم) است.
ه- حکم غیابی صادره از دادگاه تجدیدنظر استان:
ابتدای مهلت مقرر قانونی تاریخ پایان یافتن مهلت واخواهی است.
2- ابتدای مهلت اعاده دادرسی با توجه به جهت اعاده دادرسی
مطابق با مواد 428 تا 430 قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه اعاده دادرسی:
الف- به جهت مغایر بودن دو حکم باشد:
ابتدای مهلت مذکور تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از دو حکم است؛
ب- به جهت حیله و تقلب باشد:
ابتدای مهلت مذکور تاریخ ابلاغ حکم نهایی (حکمی که قابل فرجام نیست) مربوط به اثبات حیله و تقلب است؛
ج- به جهت جعلی بودن اسناد باشد:
ابتدای مهلت مذکور تاریخ ابلاغ حکم نهایی مربوط به اثبات جعل است؛
د- به جهت به دست آمدن اسناد و مدارک مکتوم (پنهان) باشد:
ابتدای مهلت مذکور تاریخ وصول اسناد و مدارک یا آگاهی از وجود آن است. شایان ذکر است که این تاریخ باید در دادگاهی که به درخواست اعاده دادرسی رسیدگی می‌کند، اثبات گردد.
3- مهلت اعاده دادرسی در صورت وجود عذر موجه
در صورت وجود عذر موجه، درخواست کننده‌ی اعاده دادرسی می‌تواند دادخواست خود را پس از پایان مهلت مقرر قانونی به دادگاه تقدیم نماید. دادگاه ابتدا عذر ادعایی را مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورت احراز وجود عذر، قرار قبولی دادخواست را صادر می‌کند و در غیر این صورت به صدور قرار رد دادخواست مبادرت می‌ورزد.
جهات عذر موجه مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی عبارت‌اند از:
الف- مرضی که مانع حرکت باشد؛
ب- فوت یکی از والدین یا همسر یا فرزندان؛
ج- حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق (آتش‌سوزی) که بر اثر آن تقدیم دادخواست در مهلت مقرر ممکن نباشد؛
د- توقیف یا حبس بودن (توقیف یا حبس غیرقانونی) که نتوان در مهلت مقرر دادخواست تقدیم کرد.
اصحاب دعوا در اعاده دادرسی
هر یک از طرفین دعوا در صورتی می‌توانند از حکم صادره توسط دادگاه درخواست اعاده دادرسی بنمایند که کلاً یا جزئاً محکوم شده باشند. همچنین آن‌ها تنها نسبت به آن قسمت از حکم از این حق برخوردارند که مبنی بر محکومیت‌شان است.
مطابق با مادهی 441 قانون آیین دادرسی مدنی در اعاده دادرسی غیر از طرفین دعوا شخص دیگری به هیچ عنوان نمی‌تواند داخل در دعوا شود. بنابراین ورود ثالث و جلب ثالث به این دعوا ممنوع است.
مرجع درخواست اعاده دادرسی
مطابق با ماده 432 قانون آیین دادرسی، اعاده دادرسی به دو نوع تقسیم شده است که با توجه به آن مرجع درخواست متفاوت است:
1- اعاده دادرسی اصلی
اعاده دادرسی اصلی عبارت است از این که متقاضی اعاده دادرسی به طور مستقل از حکمی که علیه او صادر شده است درخواست اعاده دادرسی نماید. در این صورت وی باید دادخواست خود را به دادگاه صادر کننده حکم مورد تقاضای اعاده دادرسی تقدیم کند. این دادگاه صالح به رسیدگی به این دادخواست است. شایان ذکر است رسیدگی به دادخواست مذکور نسبت به حکم صادره از دادگاه تجدیدنظر استان در صلاحیت همین دادگاه است حتی اگر این حکم در تأیید حکم مرحله نخستین صادر شده باشد.
2- اعاده دادرسی طاری
اعاده دادرسی طاری عبارت است از اینکه در هنگام رسیدگی به یک دعوا حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که این حکم علیه او ابراز گردیده نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی نماید. مطابق با ماده 433 قانون آیین دادرسی مدنی درخواست اعاده دادرسی طاری به دادگاهی تقدیم می‌گردد که حکم در آنجا به عنوان دلیل ابراز شده است.
همچنین مطابق با تبصره این ماده، پس از درخواست اعاده دادرسی طاری باید دادخواست مربوطه ظرف سه روز به دفتر دادگاه تقدیم گردد. دادگاهی که این دادخواست را دریافت می‌کند باید آن را به دادگاه صادر کننده حکم مورد تقاضای اعاده دادرسی ارسال کند. اگر دادگاه دلایل درخواست کننده را قوی بداند و تشخیص دهد حکمی که در خصوص اعاده دادرسی صادر می‌شود مؤثر در دعوا است، رسیدگی در دعوای مطروحه را تا زمان صدور حکم مذکور به تأخیر می‌اندازد.
شایان ذکر است اگر دعوایی در دیوان عالی کشور تحت رسیدگی باشد و نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی شود، درخواست به دادگاه صادر کننده حکم ارجاع می‌گردد. در صورت قبول درخواست مذکور از سوی دادگاه، رسیدگی در دیوان عالی کشور تا صدور حکم متوقف خواهد شد.
3- مثال اعاده دادرسی طاری
برای مثال مینا با خواسته اعلام مالکیت خودش نسبت به خودرویی و تحویل آن علیه معصومه در دادگاه عمومی چالوس اقامه دعوا می‌کند. دادگاه حکم را به نفع مینا صادر کرده و این حکم نیز با وجود تجدیدنظرخواهی معصومه در دادگاه تجدیدنظر استان مازندران تأیید می‌شود؛ اما به هر دلیلی اجرا نمی‌شود.
مدتی بعد مینا مجدداً دعوایی به خواسته اجرت المثل ایامی که خودرو در دست معصومه بوده، علیه او در دادگاه قائم‌شهر طرح می‌کند. در این دعوا مینا جهت اثبات مالکیت خود بر خودرو، به حکم دادگاه تجدیدنظر مازندران استناد می‌کند و این حکم را علیه معصومه ابراز می‌نماید. همان‌طور که مشاهده می‌شود در اینجا دعوای اصلی مطالبه اجرت المثل خودرو است و حکم صادره از دادگاه تجدیدنظر استان در آن به عنوان دلیل ابراز شده است. یکی از راه‌های پیش روی معصومه در این دعوا این است که در صورت وجود شرایط اعاده دادرسی، نسبت به این حکم درخواست اعاده دادرسی نماید تا این حکم ابرازی علیه او فسخ شود و در نتیجه دعوای اجرت المثل خودرو به علت فقدان دلیل با شکست مواجهه شود. معصومه باید درخواست مذکور را به دادگاه قائم‌شهر تقدیم نماید.
دادخواست اعاده دادرسی
درخواست اعاده دادرسی به موجب دادخواست به عمل می‌آید. در این دادخواست موارد زیر باید ذکر شود:
الف- نام، نام خانوادگی، محل اقامت و سایر مشخصات درخواست کننده و طرف او؛
ب- حکمی که مورد درخواست اعاده دادرسی است؛
ج- مشخصات دادگاه صادر کننده حکم؛
د- جهتی که موجب درخواست اعاده دادرسی شده است. شایان ذکر است جز این جهت که در دادخواست ذکر می‌شود، جهت دیگری مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد؛
ه- در صورتی که این درخواست را وکیل تقدیم دادگاه نماید باید مشخصات او در دادخواست ذکر و همچنین وکالت نامه نیز پیوست دادخواست گردد.
دادگاه صالح ابتدا در خصوص قبول یا رد این درخواست تصمیم گیری می‌نمایدو قرار لازم را صادر می‌کند. چنانچه دادگاه قرار قبول درخواست را صادر نماید، پرونده را مورد رسیدگی ماهوی قرار خواهد داد.
پس از صدور قرار قبولی درخواست، اگر محکوم‌به (آنچه در مورد آن حکم صادر شده است) دعوایی که حکم آن مورد تقاضای اعاده دادرسی قرار گرفته است غیر مالی باشد، اجرای حکم متوقف خواهد شد. اما اگر محکوم‌به مالی باشد و امکان اخذ تأمین و جبران خسارت احتمالی وجود داشته باشد، به تشخیص دادگاه از محکوم‌له (کسی که حکم دعوا به نفع وی صادر شده است) تأمین مناسب اخذ و اجرای حکم ادامه می‌یابد.
رسیدگی دادگاه
مطابق با ماده 438 قانون آیین دادرسی مدنی هر گاه دادگاه پس از رسیدگی، درخواست اعاده دادرسی را وارد تشخیص دهد، حکم مورد اعاده دادرسی را نقض و حکم جدیدی صادر می‌کند. این حکم از نظر تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی تابع مقررات آیین دادرسی مدنی است. اگر جهت اعاده دادرسی مغایرت دو حکم باشد، دادگاه پس از قبول درخواست مربوطه، حکم دوم را نقض و حکم اول به قوت خود باقی خواهد ماند.
پرسش و پاسخ مرتبط
مهلت درخواست اعاده دادرسی چند روز است؟
مهلت این درخواست برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه است. ابتدای مهلت مذکور نسبت به احکام حضوری قطعی از تاریخ ابلاغ و نسبت به احکام قطعی غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و تجدیدنظرخواهی است.
اعاده دادرسی اصلی چیست؟
اعاده دادرسی اصلی عبارت است از این که متقاضی اعاده دادرسی به طور مستقل از حکمی که علیه او صادر می‌شود درخواست اعاده دادرسی نماید.
اعاده دادرسی طاری چیست؟
اعاده دادرسی طاری عبارت است از اینکه در هنگام رسیدگی به یک دعوا حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که این حکم علیه او ابراز گردیده نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی نماید.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
