خسارت قراردادی چیست و چگونه می‌توان آن را مطالبه کرد؟

خسارت قراردادی به ضرر و زیانی گفته می‌شود که در نتیجه نقض تعهدات مشخص‌شده در یک قرارداد توسط یکی از طرفین به طرف دیگر وارد می‌شود؛ مثلاً اگر پیمانکاری که برای ساخت خانه قرارداد بسته، به تعهداتش عمل نکند، هزینه‌های اضافی یا ضررهای ناشی از تأخیر به عنوان خسارت قراردادی شناخته می‌شود. این خسارت می‌تواند مالی (مثل از دست دادن پول یا سود)، معنوی (مثل استرس روانی) یا وجه التزام (مبلغ پیش‌تعیین‌شده در قرارداد) باشد که بر اساس ماده ۲۳۰ قانون مدنی قابل مطالبه است.

برای مطالبه خسارت قراردادی، باید وجود قرارداد معتبر (مطابق ماده ۱۹۰ قانون مدنی)، نقض تعهد، اثبات ضرر، رابطه مستقیم بین نقض و ضرر، و شرایط مواد ۱ و ۳ قانون مسئولیت مدنی احراز شود؛ سپس با جمع‌آوری مدارک و مراجعه به دادگاه، فرد زیان‌دیده می‌تواند جبران خسارت را درخواست کند.

خسارت قراردادی به چه معناست؟

خسارت قراردادی در واقع نتیجه نقض تعهداتی است که در یک قرارداد بین دو یا چند طرف تعیین شده است. فرض کنید شما با یک پیمانکار برای ساخت خانه قرارداد بسته‌اید و او به تعهداتش عمل نکرده است؛ در این حالت، هزینه‌های اضافی یا ضررهای ناشی از تأخیر، به عنوان خسارت قراردادی شناخته می‌شود. این خسارت می‌تواند شامل از دست دادن فرصت‌های مالی، آسیب به اموال یا حتی لطمه به روح و روان فرد باشد. قانون مدنی ایران در مواد مختلف از جمله ماده ۲۳۰، به این موضوع پرداخته و راهکارهایی برای جبران آن ارائه کرده است.

انواع خسارت قراردادی

خسارت‌های قراردادی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که شناخت آن‌ها برای مطالبه درست ضروری است:

1- خسارت مالی: شامل ضررهای ملموس مانند از بین رفتن مال، پرداخت هزینه‌های اضافی یا از دست دادن سود مورد انتظار.

2- خسارت معنوی: ضررهایی مثل لطمه به حیثیت، استرس روانی یا آسیب به اعتبار تجاری.

3- وجه التزام: مبلغی از پیش تعیین‌شده در قرارداد که در صورت تخلف یکی از طرفین، باید پرداخت شود. این نوع خسارت بر اساس ماده ۲۳۰ قانون مدنی قابل مطالبه است و دادگاه نمی‌تواند آن را تغییر دهد.

شرایط لازم برای مطالبه خسارت قراردادی

برای این که بتوانید خسارت قراردادی را مطالبه کنید، باید شرایط زیر را اثبات کنید:

1- وجود قرارداد معتبر: اولین گام، وجود یک قرارداد قانونی بین طرفین است. این قرارداد می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد، اما باید شرایط ماده ۱۹۰ قانون مدنی را داشته باشد: قصد و رضایت طرفین، اهلیت قانونی، موضوع مشخص و مشروعیت هدف قرارداد.

2- نقض تعهدات: باید ثابت شود که یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکرده یا آن را ناقص انجام داده است. مثلاً اگر در قرارداد فروش کالا، فروشنده جنس را تحویل ندهد، نقض تعهد رخ داده است.

3- اثبات ضرر: شما باید نشان دهید که در نتیجه نقض قرارداد، ضرری به شما وارد شده است. این ضرر می‌تواند مالی (مثل از دست دادن پول) یا غیرمالی (مثل آسیب به اعتبار) باشد.

4- رابطه سببیت: باید ثابت شود که ضرر واردشده مستقیماً از نقض قرارداد ناشی شده است. به عنوان مثال، اگر تأخیر در تحویل کالا باعث از دست رفتن مشتری شما شده، این رابطه باید قابل اثبات باشد.

5- وجود شرایط مقرر در قانون مسئولیت مدنی: برای مطالبه خسارت قراردادی می بایست شرایط مقرر در ماده 1 و ۳ قانون مسئولیت مدنی احراز شود. مطابق با ماده یک قانون مسئولیت مدنی: «هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می‌باشد».

همچنین ماده ۳ قانون مسئولیت مدنی مقرر می دارد: «دادگاه میزان زیان و طریقه و کیفیت جبران آن را با توجه به اوضاع و احوال قضیه تعیین خواهد کرد. جبران زیان را به صورت مستمری نمیشود تعیین کرد مگر آن که مدیون تامین مقتضی برای پرداخت آن بدهد یا آن که قانون آن را تجویز نماید».

تفاوت خسارت قراردادی و غیرقراردادی چیست؟

خسارت قراردادی از نقض تعهدات یک قرارداد ناشی می‌شود، اما خسارت غیرقراردادی (مثل تصادف رانندگی) به دلیل عمل غیرقانونی خارج از قرارداد رخ می‌دهد. در خسارت قراردادی، وجود قرارداد معتبر شرط اصلی است، در حالی که در نوع غیرقراردادی، قانون مسئولیت مدنی مبنای جبران است.

لزوم مراجعه به وکیل حقوقی

پیگیری خسارت قراردادی گاهی پیچیده‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنید. قوانین پراکنده، نیاز به اثبات دقیق و مراحل دادگاهی می‌تواند هر کسی را سردرگم کند. یک وکیل حقوقی با تجربه نه تنها به شما کمک می‌کند مدارک را به درستی جمع‌آوری کنید، بلکه با تسلط بر مواد قانونی مثل ۱۹۰ و ۲۳۰ قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی، شانس موفقیت شما را بالا می‌برد. او می‌تواند استراتژی مناسبی برای مطالبه خسارت طراحی کند و از حقوق شما در برابر پیچیدگی‌های قضایی دفاع کند. پس اگر نمی‌خواهید حق‌تان پایمال شود، مشورت با وکیل حقوقی را جدی بگیرید!

جمع بندی

خسارت قراردادی، حقی است که قانون برای جبران ضررهای ناشی از نقض تعهدات در اختیارتان قرار داده است. با داشتن قرارداد معتبر، اثبات ضرر و طی کردن مراحل قانونی، می‌توانید این خسارت را مطالبه کنید. چه وجه التزام در قرارداد پیش‌بینی شده باشد و چه نیاز به رأی دادگاه داشته باشید، آگاهی از حقوق خود و مشورت با وکیل می‌تواند مسیر را هموار کند. پس اگر با نقض قرارداد مواجه شدید، با اطلاعات کافی و برنامه‌ریزی درست، برای احقاق حق‌تان اقدام کنید.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”