ثبت نرم افزار

حقوق مالکیت فکری مجموعه‌ای از حقوق انحصاری و اغلب موقتی است که به پدید آورنده یا صاحب یک اثر فکری اعطا می‌شود. مالکیت فکری به دو دسته مالکیت صنعتی مانند اختراع، نام تجاری، طرح صنعتی، علامت تجاری و نشان‌های جغرافیایی، و مالکیت ادبی و هنری مانند کتاب، آثار سینمایی و نرم افزارهای رایانه ای تقسیم می‌شود. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین در رابطه با لزوم یا عدم لزوم ثبت نرم افزار و چگونگی ثبت نرم افزار اطلاعات مفید و جامعی را در اختیار شما قرار خواهیم داد.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

نصب اپلیکیشن حقوقی لاوین

کافه بازار

مایکت

وب اپلیکیشن

دانلود مستقیم

تعریف قانونی نرم افزار

مطابق با ماده 2 آیین نامه اجرایی مواد ۲ و ۱۷ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای:

«نرم‌ افزار عبارت است از مجموعه برنامه‌های رایانه‌ای، رو‌یه‌ها، دستورالعمل‌ها و مستندات مربوط به آن‌ها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه‌ای که دارای کاربری مشخص بوده و بر رو‌ی یکی از حامل های رایانه‌ای ضبط شده باشد».

شایان ذکر است، مطابق با تبصره دوم ماده مذکور خلق عملیات نرم‌افزاری در ذهن یا بیان مخلوق ذهنی بدو‌ن اینکه برنامه‌های رایانه‌ای و مستندات و دستورالعمل‌های آن به صورت کدنویسی تدو‌ین شود، نرم‌افزار محسوب نمی‌شود و برای پدید آورنده‌ی آن حقوقی ایجاد نمی‌کند.

حمایت از پدید آورنده نرم افزار

همانطور که در مقدمه ذکر شد، نرم افزار در حوزه مالکیت ادبی و هنری قرار دارد. در حوزه مالکیت ادبی و هنری قوانین ایران از آثاری حمایت می‌نماید که برای نخستین بار در ایران منتشر شوند. بنابراین برای آن که نرم افزار مورد حمایت قانونی قرار گیرد می‌بایست نخستین بار در ایران منتشر شود.

امکان ثبت نرم افزار به عنوان اختراع نیز وجود دارد. مطابق با ماده 22 آیین نامه اجرایی مواد ۲ و ۱۷ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای در صورتی که نرم افزار به عنوان اختراع ثبت شود، از حقوق دارنده ورقه ثبت اختراع برخوردار می‌شود. شایان ذکر است، این موضوع مانع از برخورداری پدیدآو‌رنده نرم‌افزار از حقوق موضوع قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای نیست.

حمایت از نرم افزار بدون ثبت

به طور کلی برای این که نرم افزار در ایران مورد حمایت قرار بگیرد نیازی به ثبت آن وجود ندارد. در واقع در صورتی که نرم افزار برای نخستین بار در ایران منتشر شود، از حقوق زیر برخوردار می‌شود:

1- حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره برداری مادی و معنوی نرم افزار رایانه‌ای متعلق به پدید آورنده آن است؛

2- نحوه تدوین و ارائه داده‌ها در‌ محیط قابل پردازش رایانه‌ای متعلق به پدید آورنده آن است؛

3- حقوق معنوی مربوط به نرم افزار برای همیشه متعلق به پدیدآورنده یا صاحب آن است. حقوق معنوی نرم افزار رایانه‌ای عبارت است از حق انتساب نرم‌افزار به پدید آو‌رنده آن. این حق محدو‌د به زمان و مکان نیست و غیر قابل انتقال می‌باشد.

4- حقوق مادی نرم‌افزار رایانه‌ای سی (۳۰) سال از تاریخ پدید آمدن نرم‌افزار متعلق به پدید آورنده و یا مالک آن است. حقوق مادی نرم‌افزار رایانه‌ای شامل حق استفاده شخصی، حق نشر، حق عرضه، حق اجرا، حق تکثیر و هر گونه بهره‌ برداری اقتصادی می باشد. حقوق مادی نرم‌افزار رایانه‌ای قابل نقل و انتقال است.

5- نام، عنوان و نشانه ویژه‌ای که معرف نرم افزار است از حمایت قانونی برخوردار است. بنابراین کسی نمی‌تواند آن‌ها را برای نرم افزار دیگری‌ از همان نوع یا مانند آن به ترتیبی که القای شبهه کند بکار برد.

6- هر کس حقوق مورد حمایت قانونی مربوط به نرم افزار را نقض نماید، علاوه بر جبران خسارت به حبس از نود و یک روز تا شش ماه و جزای نقدی از ده ‌میلیون تا پنجاه میلیون ریال محکوم می‌گردد.

حمایت از نرم افزار به عنوان اختراع

نرم افزار را تحت شرایطی می‌توان به عنوان اختراع ثبت نمود. در واقع برای اینکه نرم افزاری قابل ثبت باشد، باید شرایطی که برای ثبت اختراع موجود است را داشته باشد. به طور خلاصه یک اختراع نرم افزاری باید جدید باشد، کاربردی باشد و برای متخصصین این حوزه نیز بدیهی و پیش پا افتاده نباشد. به بیان دیگر باید نتیجه‌ای جدید در نرم افزار را ارائه دهد. برای مثال یک اختراع نرم افزاری ممکن است در زمینه های سرعت کامپیوتر، امنیت رایانه، پردازش کلمه، صفحات گسترده، سیستم های مدیریت کسب و کار، متراکم سازی داده ها، گرافیک، سیستم های عامل یا مانند آن‌ها پیشرفت‌هایی را به ارمغان آورد.

در صورتی که نرم افزار به عنوان اختراع ثبت شود، پدیدآورنده نرم افزار یا صاحب آن از تمامی حقوقی که دارنده ورقه ثبت اختراع از آن برخوردار است، بهره‌مند می‌شود.

ثبت نرم افزار به عنوان اختراع

مطابق با ماده 2 قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای در صورت وجود شرایط ثبت اختراع، نرم‌افزار به عنوان اختراع شناخته می‌شود. مطابق با ماده 21 آیین نامه اجرایی مواد ۲ و ۱۷ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای:

«در صورتی که متقاضی، مدعی اختراع نرم‌افزار باشد ابتدا با مراجعه به اداره مالکیت صنعتی، اظهارنامه مربوط را اخذ و تکمیل و همراه با مدارک و مستندات به اداره یادشده تسلیم و رسید دریافت می‌نماید. اداره مالکیت صنعتی موظف است پس از انجام تشریفات قانونی یک نسخه از اظهارنامه به همراه مدارک و مستندات را به دبیرخانه شورای‌عالی انفورماتیک ارسال نماید. دبیرخانه مزبور موضوع را در کمیته حق اختراع مطرح و در صورت تأ‌یید یا عدم تأ‌یید فنی اختراع، مراتب را به اداره مالکیت صنعتی اعلام تا مرجع مذکور حسب مورد و بر اساس ترتیبات و تشریفات مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات و آئین‌نامه‌های مربوط مبادرت به صدو‌ر و‌رقه اختراع و اعلام نتیجه نماید».

لزوم یا عدم لزوم ثبت نرم افزار

آنچه بیشتر گفته می شود آن است که برای اخذ حمایت قانونی از نرم افزار نیازی به ثبت آن نداریم و اگر نرم افزار را به عنوان اختراع هم ثبت کنیم، از حق اختراع هم برخوردار خواهیم بود. در واقع برخی هدف از ثبت اختراع نرم افزاری را آسان کردن اثبات حق خود در دادگاه می‌دانند. این در حالی است که ثبت نرم افزار به عنوان اختراع آثار ویژه‌ای دارد و مخترع را از حمایت بیشتری برخوردار می‌نماید.

اگر مردد هستید که نرم افزار خو د را به عنوان اختراع ثبت کنید یا به همان حمایت ناشی از کپی رایت اکتفا کنید شاید این توضیح به شما کمک کند. اگر نرم افزار خود را به عنوان اختراع ثبت نکنید، عملکرد ناشی از کد‌های نوشته شده مورد حمایت قرار نخواهد گرفت. در نتیجه اگر شخص دیگری کد‌های متفاوتی بنویسد اما به همان کارکرد نرم افزار شما برسد، حق شما را نقض نکرده و نمی‌وانید علیه او طرح دعوا کنید. اما اگر نرم افزار خود را به عنوان اختراع ثبت کنید در واقع عملکرد و نتیجه حاصل شده از کدهای شما مورد حمایت قرار می‌گیرد. بنابراین تا مدت 20 سال شخص دیگری نمی‌تواند بدون اجازه شما از آن اختراع نرم افزاری استفاده نماید، حتی اگر از طریق کدهای دیگری به آن نتیجه دست یابد.

توصیه می‌شود جهت تصمیم گیری در خصوص ثبت نرم افزار یا عدم ثبت آن با وکیل مالکیت فکری مشورت نمایید. وکیل مالکیت فکری در این زمینه متخصص است و می‌تواند در رابطه با لزوم یا عدم لزوم ثبت نرم افزار به شما کمک شایانی بنماید.

پرسش و پاسخ مرتبط

” گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– حمید علیزاده- سجاد اسفندیاری”