تخفیف مجازات

مطابق با قانون مجازات اسلامی در برخی موارد امکان تخفیف مجازات وجود دارد. در واقع دادگاه کیفری می‌تواند مجازات قانونی جرم ارتکابی را در مواردی کم کند یا آن را به مجازات دیگری تبدیل نماید. لازم به ذکر است، این امکان در تمامی مجازات‌ها وجود ندارد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین اطلاعت جامع و مفیدی را در رابطه با موضوع تخفیف مجازات به شما ارائه خواهیم داد.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

تخفیف مجازات چیست؟

مطابق با ماده 37 قانون مجازات اسلامی در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف، دادگاه می‌تواند مجازات تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب تر باشد، تقلیل دهد یا تبدیل نماید. مطابق با این ماده در رابطه با تخفیف مجازات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1- امکان تخفیف مجازات صرفاً در مجازات‌های تعزیری وجود دارد. بنابراین در جرایمی که مجازات آن‌ها حدود (مانند زنا و شرب خمر)، قصاص (مانند قتل عمدی) و دیه (جرح) است قاضی نمی‌تواند در مجازات محکوم تخفیف قائل شود؛

2- تخفیف در مجازات محکوم از جمله اختیارات قاضی است. یعنی قاضی این اختیار را دارد که در چارچوب مقررات قانونی مجازات محکوم را کم کند یا آن را به مجازاتی که به حال متهم مناسب تر است تبدیل نماید؛

3- در برخی موارد اعمال تخفیف الزامی است. مطابق با ماده 442 قانون مجازات اسلامی «در تمام محکومیت‌های تعزیری در صورتی که دادستان از حکم صادره درخواست تجدیدنظر نکرده باشد، محکوم علیه می‌تواند پیش از پایان مهلت تجدیدنظرخواهی با رجوع به دادگاه صادر کننده حکم، حق تجدیدنظرخواهی خود را اسقاط یا درخواست تجدیدنظر را مسترد نماید و تقاضای تخفیف مجازات کند. در این صورت، دادگاه در وقت فوق العاده با حضور دادستان به موضوع رسیدگی و تا یک چهارم مجازات تعیین شده را کسر می‌کند. این حکم دادگاه قطعی است».

بنابراین، در مجازات‌های تعزیری چنانچه دادستان به حکم صادره از دادگاه بدوی اعتراض ننماید، محکوم می‌تواند پیش از پایان مهلت تجدیدنظرخواهی، حق تجدید نظر خواهی خود را اسقاط نماید و از دادگاه تقاضای تخفیف نماید. در این صورت دادگاه مکلف است تا یک چهارم مجازات را کسر کند.

جهات تخفیف مجازات

قاضی دادگاه کیفری در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف این اختیار را دارد که مجازات تعزیری را تقلیل دهد یا آن را به مجازات مناسب‌تری به حال متهم تبدیل نماید. قاضی دادگاه مکلف است جهات تخفیف را در رأی خود ذکر نماید. جهات تخفیف عبارت‌اند از:

1- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی

برخی جرایم غیر قابل گذشت هستند. در جرایم غیر قابل گذشت، در صورت گذشت شاکی یا مدعی خصوصی دادگاه می‌تواند مجازات مرتکب جرم را کاهش دهد یا به مجازات مناسب تری به حال متهم تبدیل نماید. شایان ذکر است، در صورتی که در جرایم قابل گذشت شاکی گذشت نماید، اجرای مجازات متوقف می‌شود؛

2- همکاری مؤثر متهم

چنانچه مرتکب جرم در شناسایی شرکا یا معاونان خود در ارتکاب جرم و همچنین در کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب جرم همکاری مؤثری را به عمل آورد، دادگاه می‌تواند در مجازات او تخفیف قائل شود؛

3- حالت وقوع جرم و انگیزه شرافت مندانه

در صورتی که اوضاع و احوال خاصی سبب وقوع جرم شود، برای مثال رفتار بزه دیده، یعنی کسی که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده است، سبب وقوع جرم شده است و یا مرتکب جرم با انگیزه شرافت‌مندانه‌ای مبادرت به ارتکاب جرم بنماید، دادگاه می‌تواند در مجازات مرتکب تخفیف قائل شود؛

4- اعلام و اقرار متهم

در صورتی که متهم پیش از اطلاع ضابطین دادگستری از وقوع جرم، خود وقوع آن را اطلاع دهد و یا در حین تحقیقات به وقوع جرم اقرار نماید، قاضی دادگاه کیفری می‌تواند مجازات او را تقلیل دهد و یا به مجازات مناسب‌تری به حال او تبدیل نماید؛

5- ندامت متهم

در صورتی که متهم پس از وقوع جرم از انجام آن پشیمان باشد به نحوی که اوضاع و احوال او بیانگر این موضوع باشد که او دیگر مرتکب جرم نخواهد شد، قاضی می‌تواند در تعیین مجازات برای او تخفیف قائل شود؛

6- حسن سابقه و یا وضع خاص

در صورت حسن سابق متهم نیز، قاضی می‌تواند در تعیین مجازات برای متهم تخفیف قائل شود. همچنین وضعیت خاص مرتکب جرم مانند بیماری یا کهولت سن نیز می‌تواند از موجبات تخفیف در مجازات باشد؛

7- کوشش متهم پس از جرم

در صورتی که متهم پس از وقوع جرم تلاش نماید تا آثار جرم را کاهش دهد، دادگاه می‌تواند در مجازات او تخفیف قائل شود. برای مثال چنانچه پس از وقوع آتش سوزی عمدی، مرتکب تلاش لازم را جهت خاموش کردن آن انجام دهد. یا آن که مرتکب تمام تلاش خود را جهت جبران خسارات ناشی از وقوع جرم انجام دهد؛

8- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده

در صورتی که خسارات وارده‌ی ناشی از جرم، اعم از خسارات مادی و معنوی، ناچیز باشد، دادگاه می‌تواند مجازات مرتکب را تقلیل دهد و یا مجازات او را به مجازات مناسب‌تری به حال او تبدیل نماید؛

9- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم

معاونت در جرم یا مشارکت در جرم نیز دارای مجازات است. در صورتی که معاون جرم یا شریک در جرم تأثیر ضعیفی در وقوع جرم داشته باشند، دادگاه می‌تواند در مجازات معاون یا شریک جرم تخفیف قائل شود.

تقلیل و تبدیل مجازات

تخفیف مجازات، از طریق تقلیل مجازات یا تبدیل مجازات انجام می‌شود. ماده 37 قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می‌دارد:

«در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف، دادگاه می‌تواند مجازات تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب تر باشد به شرح زیر تقلیل دهد یا تبدیل کند:

 الف- تقلیل مجازات حبس به میزان یک تا سه درجه در مجازات‌های درجه چهار و بالاتر؛

ب– تقلیل مجازات حبس درجه پنج و درجه شش به میزان یک تا دو درجه یا تبدیل این مجازات و مجازات حبس درجه هفت حسب مورد به جزای نقدی متناسب با همان درجه؛

پ– تبدیل مصادره کل اموال به جزای نقدی درجه یک تا چهار؛

ت– تقلیل انفصال دائم به انفصال موقت به میزان پنج تا پانزده سال؛

ث- تقلیل سایر مجازات های تعزیری به میزان یک یا دو درجه یا تبدیل آن به مجازات دیگر از همان درجه یا یک درجه پایین تر».

مطابق با ماده مذکور تقلیل و تخفیف مجازات به شرح زیر است:

شایان ذکر است، در صورتی که پس از اعمال تخفیف مجازات، حکم به حبس کمتر از نود و یک روز صادر شود، این حبس به مجازات جایگزین حبس مربوط تبدیل می‌شود.

معافیت از مجازات

در مواردی دادگاه می‌توان مرتکب جرم را مجازات معاف نماید. ماده 39 قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می‌دارد:

«در جرایم تعزیری درجه‌های هفت و هشت در صورت احراز جهات تخفیف چنانچه دادگاه پس از احراز مجرمیت، تشخیص دهد که با عدم اجرای مجازات نیز مرتکب، اصلاح می‌شود، در صورت فقدان سابقه کیفری مؤثر و گذشت شاکی و جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران آن می‌تواند حکم به معافیت از کیفر صادر کند».

مطابق با این ماده در صورت احراز شرایط زیر دادگاه می‌تواند مرتکب وقوع جرم را از مجازات معاف نماید:

1- امکان معافیت از مجازات صرفاً در مجازات‌های تعزیر درجه 7 و 8 وجود دارد؛

2- احراز جهات تخفیف؛

3- پیش‌بینی اصلاح مرتکب بدون اجرای مجازات؛

4- فقدان سابقه کیفری مؤثر: محکومیت مؤثر محکومیتی است که به تبع اجرای آن مجرم از حقوق اجتماعی محروم می‌شود؛

5- گذشت شاکی؛

6- جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران ضرر و زیان.

در پایان توصیه می‌شود، اگر در رابطه با این موضوع به مشاوره حقوقی آنلاین با وکیل کیفری نیاز دارید به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. از طریق لاوین می‌توانید علاوه بر دریافت مشاوره حقوقی، درخواست پذیرش وکالت توسط وکیل دادگستری متخصص در امور کیفری در دادگاه را نیز ثبت نمایید.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”