تبدیل تعهد یکی از موضوعات مهم و کاربردی در حقوق مدنی است که به معنای جایگزین کردن تعهدی با تعهدی دیگر می‌باشد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین، به توضیح تبدیل تعهد، انواع آن، تفاوت آن با انتقال طلب و سایر مطالب مرتبط با این موضوع می‌پردازیم. توصیه می‌شود این نوشتار را تا پایان مطالعه کنید.
فهرست مطالب
تبدیل تعهد چیست؟
تبدیل تعهد به معنای تغییر یا جایگزینی تعهد اصلی با تعهدی جدید است، به طوری که تعهد قبلی از بین می‌رود و تعهد جدید جایگزین آن می‌شود. این تغییر ممکن است به دلایل مختلفی صورت گیرد، از جمله تغییر در طرفین تعهد، تغییر در موضوع تعهد یا تغییر در شرایط و اوضاع و احوال تعهد. چون تبدیل تعهد متضمن پیدایش تعهد جدید است، لذا با اراده یک طرف محقق نمی‌شود، بلکه نیازمند اراده دو طرف است. به عبارت دیگر تبدیل تعهد به توافق طرفین نیاز دارد.
انواع تبدیل تعهد
تبدیل تعهد به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
1- تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهدله
یکی از انواع تبدیل که در حقوق مدنی مورد توجه قرار گرفته است، تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهدله یا طلبکار است. در این حالت، طلبکار اصلی با توافق طرفین تغییر می‌کند و شخص جدیدی به عنوان طلبکار جایگزین می‌شود. این نوع تبدیل نیازمند رضایت متعهد (بدهکار) است، چرا که تغییر طلبکار ممکن است شرایط و اوضاع و احوال تعهد را تغییر دهد. برای مثال اگر شخص الف به شخص ب بدهکار باشد و با توافق شخص الف و شخص ب، شخص ج به جای شخص ب طلبکار شود، تعهد اصلی به اعتبار تغییر طلبکار تبدیل می‌شود.
ماده 293 قانون مدنی در این باره مقرر می‌دارد:
«در تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل دائن، رضایت متعهد لازم است».
این به این معناست که بدون رضایت بدهکار، تغییر طلبکار نمی‌تواند صورت گیرد.
2- تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهد
در این نوع تبدیل، بدهکار یا مدیون تغییر می‌کند. به عنوان مثال، اگر شخص الف به شخص ب بدهکار باشد و با توافق طرفین، شخص ج به جای شخص الف بدهکار شود، تعهد به اعتبار تغییر بدهکار تبدیل می‌شود.
3- تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل موضوع تعهد
در این نوع تبدیل، موضوع یا محتوای تعهد تغییر می‌کند. مثلاً اگر شخص الف متعهد به تحویل کالا به شخص ب باشد و با توافق طرفین، تعهد به پرداخت مبلغی پول تغییر کند، تعهد به اعتبار تغییر موضوع تبدیل می‌شود.
تفاوت انتقال طلب و تبدیل تعهد
در انتقال دین نیز، رضایت متعهد‌ٌله لازم است. چرا که انتقال دین نوعی تصرف و دخالت در مال دیگری است که بدون رضایت مالک، فاقد اثر حقوقی می‌باشد.انتقال طلب و تبدیل دو مفهوم متفاوت در حقوق مدنی هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند. تفاوت‌های اصلی این دو مفهوم به شرح زیر است:
الف- در انتقال طلب، طلبکار یا دائن حق خود را به شخص دیگری منتقل می‌کند، بدون اینکه تعهد اصلی تغییر کند. به عنوان مثال، اگر شخص الف به شخص ب بدهکار باشد و شخص ب طلب خود را به شخص ج منتقل کند، تعهد اصلی همچنان بین شخص الف و شخص ب باقی می‌ماند و تنها طلبکار تغییر می‌کند. بنابراین چنان‌چه تعهد اصلی، رهن یا وثیقه‌ای داشته باشد، پس از تبدیل تعهد، این رهن یا وثیقه به تعهد جدید تعلق نمی‌گیرد ولی پس از انتقال دین، تضمینات و وثیقه باقی خواهد بود.
ب- در تبدیل تعهد، تعهد اصلی با تعهد جدیدی جایگزین می‌شود و تعهد قبلی از بین می‌رود. این تبدیل ممکن است به دلیل تغییر در طرفین تعهد یا موضوع تعهد باشد.
لازم به ذکر است، در انتقال دین نیز، رضایت متعهد‌ٌله لازم است. چرا که انتقال دین نوعی تصرف و دخالت در مال دیگری است که بدون رضایت مالک، فاقد اثر حقوقی می‌باشد.
آثار تبدیل تعهد
آثار تبدیل تعهد به طور خلاصه عبارت است از:
1- سقوط تعهد اول: در تبدیل تعهد، تعهد اول با تمام آثار و احکام خاص آن ساقط می‌شود و متعهد نسبت به آن بری می‌گردد؛
2- پیدایش تعهد جدید: همزمان با سقوط تعهد قبلی، تعهد جدیدی به وجود می‌آید؛
3- زوال تضمینات تعهد اول: با سقوط تعهد اول، تضمینات آن نیز ساقط می‌گردد. مثلاً هرگاه برای پرداخت دینی، مالی به عنوان وثیقه قرارداده شده باشد، پس از تبدیل تعهد، مال مورد وثیقه آزاد خواهد شد.پ
در پایان توصیه می‌شود در رابطه با موضوع مورد بحث پیش از انجام هر گونه اقدام حقوقی، با وکیل حقوقی مشورت کنید. در گروه حقوقی لاوین کیفیت خدمات وکلا تضمین شده است.
پرسش‌ها و پاسخ مرتبط
آیا تبدیل تعهد نیازمند رضایت طرفین است؟
بله، تبدیل تعهد به هر یک از انواع آن نیازمند رضایت تمامی طرفین مربوطه است. به عنوان مثال، در تبدیل به اعتبار تبدیل طلبکار (دائن)، رضایت بدهکار (متعهد) الزامی است. همچنین، در تبدیل به اعتبار تبدیل بدهکار (مدیون)، رضایت طلبکار و بدهکار جدید ضروری است.
چه تفاوتی بین تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل موضوع تعهد و تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهد وجود دارد؟
تبدیل به اعتبار تبدیل موضوع تعهد به معنای تغییر در محتوای تعهد است، به گونه‌ای که تعهد جدیدی با موضوع متفاوت جایگزین تعهد اصلی می‌شود. در مقابل، تبدیل به اعتبار تبدیل متعهد به معنای تغییر در طرفین تعهد است، به طوری که شخص جدیدی به عنوان بدهکار جایگزین بدهکار قبلی می‌شود.
در چه شرایطی می‌توان تعهد را به اعتبار تبدیل متعهدله تغییر داد؟
تبدیل به اعتبار تبدیل متعهدله زمانی ممکن است که تمامی طرفین مرتبط با تعهد (بدهکار، طلبکار قبلی و طلبکار جدید) با این تغییر موافقت کنند. این تغییر معمولاً به دلیل مسائل مالی، تجاری یا توافقات جدید بین طرفین صورت می‌گیرد و نیازمند رضایت طرفین است.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– ملیکا میرزایی”
