تأمین دلیل به معنای حفظ دلایل موجود است. اگر در دعاوی حقوقی یکی از طرفین دعو احتمال دهد که با گذشت زمان نمی‌تواند از دلایلی که جهت اثبات دعوا به آن‌ها نیاز دارد استفاده نماید، می‌تواند از شورای حل اختلاف جهت حفظ دلایل درخواست تأمین دلیل بنماید. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین این موضوع را به صورت جامع و کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم.
فهرست مطالب
معنای تأمین دلیل
تأمین دلیل به معنای حفظ دلایلی است که وجود دارد. مطابق با ماده 149 قانون آیین دادرسی مدنی «در مواردی که اشخاص ذی‌نفع احتمال دهند که در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می‌توانند از دادگاه درخواست تأمین آن‌ها را بنمایند. مقصود از تأمین در این موارد فقط ملاحظه و صورت برداری از این‌گونه دلایل است».
برای نمونه رضا به آپارتمان محمود خسارت وارد می‌آورد و محمود قصد اقامه‌ی دعوا علیه او را دارد. محمود برای موفقیت در دعوا نیاز به اثبات ورود خسارت به آپارتمان خود را دارد. بدیهی است این امر تا زمانی امکان‌پذیر است که خسارات وارده موجود باشند. بنابراین اگر محمود تأمین دلیل نکند یا باید از تعمیر آپارتمان تا رسیدگی دادگاه به این پرونده خودداری نماید و از استفاده از آن محروم گردد یا به شکست در دعوایی که طرح نموده، رضایت دهد.
اما محمود می‌تواند با درخواست تأمین دلیل از دادگاه، دلایل لازم جهت پیروزی در دعوای مطروحه را به آن مرجع ارائه داده و به آن استناد نماید. در این صورت وی نیاز ندارد که تا زمان جلسه رسیدگی برای تعمیر آپارتمان خود صبر کند. همچنین با گذشت زمان ممکن است برخی دلایل مربوط به خسارت از بین بروند و صورت برداری از آن‌ها ممکن نباشد.
درخواست تأمین دلیل
الف- درخواست تأمین دلیل می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد. همچنین این درخواست ممکن است در هنگام دادرسی یا قبل از اقامه دعوا به دادگاه تقدیم شود؛
ب- رسیدگی به درخواست مذکور در صلاحیت قاضی شورای حل اختلافی است که دلایل مورد درخواست در حوزه آن وجود دارد. شایان ذکر است در نقاطی که شورای حل اختلاف تشکیل نشده، درخواست مذکور در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی است؛
ج- مطابق با ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی این درخواست (کتبی یا شفاهی) باید حاوی نکات زیر باشد:
1- مشخصات درخواست کننده و طرف او؛
2- موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تأمین دلیل می‌شود؛
3- اوضاع و احوالی که موجب این درخواست شده است.
د- در صورتی که تعیین طرف مقابل برای درخواست کننده تأمین دلیل ممکن نباشد درخواست او بدون تعیین طرف پذیرفته و به جریان گذاشته خواهد شد. منظور از طرف مقابل شخصی است که علیه او دعوا اقامه کرده‌ایم یا قصد داریم در آینده علیه او دعوا اقامه کنیم.
ه) شخصی که دعوا علیه او طرح شده و یا ممکن است در آینده دعوایی علیه او طرح شود نیز می‌تواند از دادگاه درخواست مذکور را بنماید و این امر تنها مختص خواهان دعوا نیست.
رسیدگی در شورای حل اختلاف
شورای حل اختلاف درخواست تأمین دلیل را از سه منظر شرایط شکلی، شرایط عمومی و شرایط اختصاصی مورد بررسی قرار می‌دهد:
الف- شرایط شکلی: شورای حل اختلاف با بررسی درخواست اگر آن را فاقد شرایط شکلی لازم بداند، برای نمونه هزینه دادرسی پرداخت نشده باشد، آن را رد می‌کند؛
ب- شرایط عمومی: این مرجع علاوه بر شرایط شکلی، شرایط عمومی مراجعه به دادگستری را نیز باید احراز کند. در غیر این صورت درخواست مذکور را رد می‌نماید. بنابراین درخواست دهنده‌ی درخواست تأمین دلیل باید ذی نفع باشد. همچنین اگر درخواست به نمایندگی از متقاضی داده شده باشد باید سِمَت درخواست دهنده نیز احراز شود. برای مثال اگر وکیل درخواست را بدهد باید مدارک اثبات کننده وکالت خود را نیز به درخواست ضمیمه نماید؛
ج- شرایط اختصاصی: مرجع صالح پس از احراز شرایط عمومی، شرایط اختصاصی تأمین دلیل را نیز باید احراز کند. برای مثال این مرجع باید به این نتیجه برسد که اوضاع و احوال تأمین دلیل ایجاب می‌نماید.
اجرای قرار تأمین دلیل
پس از صدور قرار تأمین دلیل دادگاه می‌تواند اجرای آن را به دادرس علی‌البدل یا مدیر دفتر دادگاه ارجاع دهد. در مواردی که فقط این دلیل مبنای حکم دادگاه باشد، قاضی صادرکننده رأی باید شخصاً اقدام نماید یا گزارش مذکور موجب وثوق (مورد اطمینان) دادگاه باشد.
شایان ذکر است مطابق با ماده 152 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه طرف مقابل را برای اجرای قرار تأمین احضار می‌نماید ولی عدم حضور او مانع از اجرا نیست. در اموری که فوریت داشته باشد دادگاه بدون احضار طرف اقدام به اجرای قرار می‌نماید.
ارزش قضایی دلایل تأمین شده
تأمین دلیل صرفاً برای حفظ آن است و تشخیص ارزش آن با دادگاه می‌باشد. بنابراین ادعای خلاف مندرجات و محتویات صورت مجلس مربوطه توسط دادگاه شنیده می‌شود و قابل اثبات است. ماده 155 قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص بیان می‌دارد: «تأمین دلیل برای حفظ آن است و تشخیص درجه ارزش آن در موارد استفاده، با دادگاه می‌باشد».
برای مثال در دعوای تصرف عدوانی خواهان جهت اثبات سابقه تصرّف خود در ملک موضوع دعوا به گواهی شاهدانی استناد می‌نماید که پیش از این با درخواست تأمین دلیل، تأمین گردیده است. در این مثال تشخیص درجه‌ی ارزش گواهی شاهدان با دادگاه است.
در پایان لازم به ذکر است که شما می‌توانید برای دریافت مشاوره حقوقی آنلاین از وکیل حقوقی در رابطه با موضوع مورد بحث به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید یا برای دریافت خدمات حضوری و ثبت درخواست پذیرش وکالت در دادگاه با دفتر گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید.
پرسش و پاسخ مرتبط
درخواست تأمین دلیل چیست؟
درخواستی است که جهت حفظ دلایل موجود (دلایلی که ممکن است با گذشت زمان از بین بروند و قابل استناد نباشند) برای طرح دعوا یا دفاع در برابر دعوا به مرجع قضایی صالح تقدیم می‌شود.
رسیدگی به درخواست تأمین دلیل در صلاحیت کدام مرجع قضایی است؟
رسیدگی به این درخواست در صلاحیت شورای حل اختلاف است و درخواست مربوطه باید به این مرجع قضایی تقدیم شود.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
