حمایت قانونی از برند

برند یا علامت تجاری نشان یا علامتی است که معرف یک کسب و کار تولیدی و یا خدماتی است. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین به تعریف برند یا همان علامت تجاری می‌پردازیم. سپس لزوم یا عدم لزوم ثبت برند را کاملا توضیح می‌دهیم. به بیان دیگر توضیح می دهیم صرف استفاده از برند حمایت قانونی را در بر دارد و یا ثبت برند الزامی است. سپس به تعریف وکیل برند خواهیم پرداخت. در پایان نیز به پرسش‌های متداول شما در این زمینه پاسخ می‌دهیم.

برند یا علامت تجاری چیست؟

برند که در متون قانونی به علامت تجاری معروف است، نشان یا علامتی است که معرف یک کسب و کار تولیدی و یا خدماتی است. به بیان دیگر برند هر گونه نشانی است که بتواند کالاها و خدمات یک بنگاه را از کالاها و خدمات بنگاه دیگر متمایز سازد. علامت تجاری می‌تواند صرفاً یک لوگوی نا مفهوم، لوگوی حاوی نام شرکت (لوگوتایپ) و یا صرفاً نام تجاری شرکت ارائه دهنده کالا و یا خدمت باشد.

از مزایای برند باید به کاهش هزینه‌ جست‌و‌جوی مشتری، تضمین مبدأ و کیفیت کالا ، حمایت از شهرت تجاری تاجران، بهبود نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری اشاره نمود. کاهش هزینه جستجوی مشتری یعنی مشتری پس از داشتن تجربه‌ای دلنشین در استفاده از یک کالا یا خدمت، با یک جستجوی ساده و صرفاً با پیدا کردن علامت تجاری مورد نظر، می‌تواند مجدداً همان کیفیت را تجربه کند. بدین ترتیب کیفیت کالا نیز تضمین شده و مشتری اطمینان دارد که این کالا یا خدمت را همان تولید کننده محبوبش تولید نموده است.

همچنین حمایت از علامت تجاری، در واقع خرید‌های بعدی مشتری را هم برای تولید کننده تضمین می‌نماید. در واقع تولید کننده اطمینان دارد که مشتری راضی مجدداً هم به خود او مراجعه کرده و سراغ دیگری نخواهد رفت. بنابراین با تکیه بر این اعتماد به ساختار قانونی، همواره به کیفیت محصولات خود خواهد افزود و در نهایت سود نهایی هم برای تولید کننده با کیفیت و هم برای مشتری خواهد بود.

تفاوت نام تجاری و علامت تجاری

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که نام تجاری و علامت تجاری (برند) یک مفهوم ندارند. در واقع نام تجاری معرف یک بنگاه یا شرکت تجاری است. در حالی که علامت تجاری معرف یک کالا یا خدمت می‌باشد. به بیان دیگر ممکن است یک شرکت که مسلماً یک نام تجاری دارد، برند‌های متفاوتی برای محصولات و خدمات مختلف خود داشته باشد.

نام تجاری را هم طبق قانون جدید حمایت از مالکیت صنعتی می‌توان ثبت نمود. اما کسب‌و‌کارها و شرکت‌ها می توانند همان نام تجاری خود را به عنوان علامت تجاری به ثبت می‌رسانند و سپس اقدام به ثبت برند‌های فرعی خود کرده و لوگوهای آن‌ها را نیز جداگانه به ثبت می‌نمایند. هرچند با ثبت شرکت می توان گفت نام ثبت شده در اداره ثبت شرکت ها می تواند به عنوان نام تجاری شرکت تلقی شود اما ممکن است شرکت علاوه بر آن یک نام تجاری دیگر را هم ثبت کرده و علاوه بر آن یک علامت تجاری (برند) هم به ثبت برساند. اگر بخواهیم این موضوع را در قالب یک مثال بیان کنیم باید بگوییم که عنوان “داد و خرد لاوین” نام تجاری شرکت است که می توان گفت با ثبت شرکت، رسمیت پیدا کرده است. عنوان “لاوین” نیز به صورت علامت تجاری (برند) جداگانه به ثبت رسیده است و لوگوی آن هم که در قسمت بالایی همین صفحه ملاحظه می کنید جداگانه به ثبت رسیده است.

مزایای ثبت برند

علامت تجاری یا برند یکی از مصادیق مهم مالکیت صنعتی است که اهمیت آن در تجارت غیرقابل انکار است. علامت تجاری کارکردهای متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از ایجاد تمایز برای کالاها و خدمات تاجران از یکدیگر. علاوه بر این دارای منافع متعددی برای تولیدکننده و مصرف کننده می‌باشد، از جمله: کاهش هزینه‌ جست‌و‌جوی مشتری، تضمین مبدأ و کیفیت کالا ، حمایت از شهرت تجاری تاجران، بهبود نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری.

یکی از اسباب کسب حق مالکیت بر علامت تجاری،  ثبت آن می‌باشد. در حقوق ایران ثبت برند اختیاری است. مگر در مورد برخی کالاها (دارویی و غذایی) که از سوی دولت الزامی وجود داشته باشد. لذا با وجود مزایایی که ثبت علامت تجاری دارد، به علت الزامی نبودن آن، برخی از شرکت ها و کسب‌و‌کارها اقدام به ثبت علامت تجاری خود نمی‌کنند و بدون ثبت، از آن استفاده می‌کنند.

در قوانین علامت تجاری، برای علائم تجاری ثبت شده بالاترین میزان حمایت پیش‌بینی شده است، اما در مورد علائم ثبت نشده این حمایت بسیار کمتر است. هرچند بدون ثبت علامت تجاری هم ممکن است حمایت هایی در برابر استفاده غیر منصفانه وجود داشته باشد اما عدم ثبت علامت تجاری ریسک حقوقی کسب و کار را به شدت بالا برده و شرکت را با هزینه های قضایی سنگین مواجه سازد. به طور کلی برای حمایت از برندهای ثبت نشده چهار روش وجود دارد که عبارتند از: حمایت از برندهای مشهور در مقابل تضعیف شهرت آن، حمایت بر اساس حق تقدم مذکور در کنوانسیون پاریس، حق تقدم ناشی از سابقه‌ استعمال مستمر و حمایت در مقابل عرضه کالا با علامت جعلی.

آیا ثبت برند ضروری است؟

نکته کلیدی در این مقاله که به دنبال توضیح آن هستیم این است که، در حمایت از علامت تجاری یا همان برند، ثبت برند اهمیت دارد یا صرفاً سابقه استعمال و استفاده از علامت کافی خواهد بود؟ به عبارت دیگر اگر شخصی از برندی عملاً استفاده تجاری داشته اما آن را ثبت نکرده باشد، آیا قانونگذار حقوقی برای وی در نظر می گیرد؟ آیا می‌توان مانع از ثبت آن علامت تجاری توسط سایرین شد؟ آیا می‌توان مانع از استفاده بدون اجازه سایرین شد؟

مواد قانونی مرتبط

مطابق مواد ۹۹ و ۱۰۰ قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب ۱۴۰۳، حق استفاده انحصاری از علامت متعلق به شخصی است که برای نخستین بار آن را ثبت نموده باشد.

بر خلاف قانون پیشین مصوب ۱۳۸۶ که در خصوص کافی بودن سابقه استفاده از علامت تجاری صراحت نداشت، قانون جدید در ماده ۱۰۵ خود به سابقه استفاده از علامت ثبت نشده اعتبار بیشتری بخشیده و صراحتا ابطال علامت شبیه به آن را پیشبینی نموده است.

همچنین مطابق با ماده 125 آیین‌نامه اجرایی قانون پیشین مصوب ۱۳۸۶:

«هرگاه اعتراض معترض مبنی بر ادعای حق مالکیت نسبت به علامتی باشد که اظهارنامه آن تسلیم مرجع ثبت و آگهی شده است، در صورتی که علامت قبلاً به نام او ثبت نشده است، باید همزمان با اعتراض، برای علامت خود، مطابق قانون و این آیین‌نامه تقاضای ثبت کرده و حق ثبت اظهارنامه و علامت برحسب طبقات و تمام مخارج مربوط به آن را تأدیه نماید».

از سوی دیگر حتی در صورتی که در قانون جدید حق تقدم برای سابقه استفاده از علامت تجاری شناسایی نمی شد، بند ب ماده 4 و بند 1-ب از ماده 6 کنوانسیون پاریس سابقه استفاده بدون ثبت اعتبار بخشیده بود.

ایران به این کنوانسیون پیوسته است و مطابق این مواد از کنوانسیون پاریس، سابقه استفاده از علامت تجاری بدون ثبت آن، به رسمیت شناخته شده و با اثبات سابقه استفاده مقدم از علامت تجاری، می‌توان برندی که بعداً ثبت شده است را ابطال نمود. در حال حاضر ماده ۱۰۵ قانون جدید منطبق با کنوانسیون پاریس تنظیم شده است.

نتیجه گیری

لذا به نظر می رسد، هرچند در ماده ۹۹ و ۱۰۰ قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب ۱۴۰۳، حق استفاده انحصاری از برند فقط برای کسی شناخته شده که آن را به ثبت برساند، اما این موضوع موجب نمی‌شود که سایر حقوق کسب شده از جمله شهرت و ارزش مالی برند دارای سابقه استفاده مقدم مورد حمایت و احترام نباشد.

البته ناگفته پیداست که آنچه می‌تواند برای صاحب کسب‌و‌کار و شرکت تجاری اطمینان خاطر ایجاد کرده و ریسک‌های تجاری را تا حد امکان کاهش دهد، ثبت برند (علامت تجاری) است. چراکه این اقدام، مالک را مقدم بر سایرین می‌نماید و اثبات خلاف آن و تغییر این وضعیت برای سایرین کار آسانی نخواهد بود. لذا ثبت علامت تجاری در آغاز فعالیت تجاری و پیش از هر اقدام دیگر اکیداً توصیه می‌شود.

وکیل برند

وکیل مالکیت فکری متخصص در حوزه حقوق برند و علائم تجاری تحصیلات تکمیلی خود را در رشته حقوق مالکیت فکری پشت سر گذاشته است. البته حقوق مالکیت فکری تمام مسائل مربوط به دارایی‌های فکری مختلف را تحت پوشش قرار می‌دهد و برند یا علامت تجاری تنها بخشی از آن است. در حقیقت حقوق مالکیت فکری به حمایت از حق اختراع، طرح صنعتی، برند (علامت تجاری)، اسرار تجاری، حق تألیف (کپی رایت) و غیره می‌پردازد. آنچه مسلم است، صرف تحصیل در این حوزه برای تبدیل شدن به  وکیل مالکیت فکری کافی نیست. در واقع او باید در زمینه ثبت برند و طرح دعوا و دفاع در پرونده‌های مربوط به برند، دارای تجربه کاری کافی باشد.

وکیل مالکیت فکری بر اساس تجربه خود می‌داند که چه برندی را نباید از ابتدا ثبت نمود و روی آن سرمایه‌گذاری کرد. در واقع وکیل مالکیت فکری شما را از هدر رفت هزینه‌های کلان نجات می‌دهد. از سوی دیگر می‌داند استفاده از چه برندهایی می‌تواند نقض حقوق سایرین بوده و شما را با خطر طرح دعوای حقوقی و کیفری مواجه سازد. همچنین وکیل مالکیت فکری می‌تواند استراتژی طرح دعوای حقوقی و کیفری علیه متخلفین را برای شما طراحی نماید تا زودتر در دعوا به پیروزی و نتیجه مورد نظر دست پیدا کنید. علاوه بر این او می‌تواند با تسلط بر قوانین مربوطه، از شما در برابر ادعای نقض برند در دادگاه و دادسرا دفاعی منسجم داشته باشد.

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– حمید علیزاده”

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– حمید علیزاده”