برات، یکی از اسناد تجاری مهم و پرکاربرد است که در معاملات و دادوستدهای اقتصادی نقش محوری ایفا می‌کند. این سند تجاری به افراد و شرکت‌ها امکان می‌دهد تا تعهدات مالی خود را به صورت کتبی و با اطمینان بیشتری ثبت و اجرا کنند. این سند تجاری با تعیین دقیق مبلغ، تاریخ سررسید و طرفین معامله، به عنوان یک ابزار قابل اتکا در تجارت به شمار می‌رود و در عین حال، پیچیدگی‌های حقوقی خاص خود را دارد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین، به بررسی جامع این سند تجاری، انواع آن، کاربردها، مزایا، معایب و نکات مهم در استفاده از آن خواهیم پرداخت.
در نظر داشته باشید مسائل حقوقی مرتبط با این سند تجاری، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و نیازمند دانش تخصصی است. برای اطمینان از صحت اقدامات حقوقی خود و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی، بهتر است از مشاوره حقوقی وکلای لاوین بهره‌مند شوید.
فهرست مطالب
برات چیست؟
برات دستور پرداخت صادرکننده آن به براتگیر است. مثلا علی برای خرید کت و شلوار به فروشگاهی مراجعه و به جای پرداخت پول، این سند تجاری را در وجه فروشنده صادر می‌کند. در واقع علی از دوست خود حسین طلبکار است و به او دستور می‌دهد تا مبلغ معین در این سند تجاری را در سررسید معین به فروشنده پرداخت کند. این عمل صدور برات به روش ساده و به منظور پرداخت وجه معامله است.
صدور این سند تجاری دارای مزایایی است که از جمله آن می‌توان به موارد زیر استناد نمود:
1- بی نیاز شدن از جابه‌جایی مستقیم پول؛
2- افزایش امنیت در معامله؛
3- تسهیل در مبادلات مالی.
لازم به ذکر است این سند تجاری دارای معایبی نیز است. برای نمونه عدم شفافیت سیستم حواله به سبب ثبت غیرقانونی آن، احتمال حواله‌‌های تقلبی و انتشار حواله بدون پشتوانه از جمله این معایب می‌باشد.
طرفین برات
در این سند تجاری سه شخص دخالت دارند:
الف- صادر کننده؛
ب- براتگیر یا محال علیه؛
ج- محتال یا محال‌له یا دارنده برات.
انواع برات
مطابق قانون تجارت و در عرف بازار، این سند تجاری به سه شکل وجود دارد:
1- برات ساده: در این نوع شخص اول به حساب و تایید شخص دوم در وجه شخص ثالث صادر می‌کند؛
2- برات رجوعی: در این نوع دارنده اصلی، بعد از اعتراض برای دریافت وجه آن و مخارج صدور اعتراض‌نامه و تفاوت نرخ، به‌عهده برات‌دهنده یا یکی از ظهرنویس‌ها صادر می‌کند. لازم به ذکر است که برای صدور برات رجوعی باید یک برات ساده و پرداخت نشده وجود داشته باشد تا امکان صدور برات جدید میسر باشد.
3- برات سازشی: برات سازشی همانند سفته است. در صدور این نوع مبلغی پرداخت نمی‌شود بلکه صرفاً به عنوان ضمانت صادر می‌شود. در واقع در این نوع، پرداخت کننده به صادر کننده بدهکار نخواهد شد و فقط به دلیل کسب اعتبار صادرکننده یا ضمانت، علیه وی صادر می‌شود.
4- برات خارجی: براتی است که بین اشخاص با ملیت‌های مختلف صادر می‌شود و هیچ خللی به اعتبار آن وارد نیست.
شرایط شکلی برات
مواردی که در هنگام صدور، باید در ورقه‌ی این سند تجاری قید شود، در ماده‌ی 223 قانون تجارت ذکر شده است؛ این موارد عبارت هستند از:
1- قید کلمه‌ی «برات» در روی ورقه؛
2- تاریخ؛
3- براتگیر؛
4- تعیین مبلغ؛
5- تاریخ پرداخت مبلغ؛
6- مکان پرداخت وجه؛
7- دارنده‌ی برات؛
8- تصریح به اینکه ورقه حاضر، نسخه‌ی چندم این سند تجاری است. به موجب ماده‌ی 226 قانون تجارت، در صورتی که این سند تجاری متضمن یکی از موارد مذکور در بندهای 2 الی 8 ماده 223 نباشد، مشمول مقررات راجعه به بروات تجارتی نخواهد بود. یعنی در صورت فقدان یکی از شرایط مذکور، این سند تجاری دیگر از امتیازاتی که قانون‌گذار برای اسناد تجاری مقرر کرده است، برخودار نخواهد بود و تنها می‌تواند در حد یک سند عادی غیر تجاری، کارایی داشته باشد.
لازم به ذکر است، از جمله مزایای سند تجاری عبارت است از:
1- مسئولیت تضامنی امضا کنندگان اسناد تجاری؛
2- قرار تأمین خواسته بدون خسارت احتمالی؛
3- تبعیت از احکام خاص؛
4- واخواست پذیری؛
5- وصف تنجیزی و پرداخت منجز و بی قید و شرط؛
6- قابلیت نقل و انتقال؛
7- اصل استقلال امضاها؛
8- مسئولیت تضامنی امضا کنندگان سند تجاری.
محل برات
محل برات به معنای وجهی است که صادرکننده آن به اتکای وجود فعلی آن و یا وجود وجه در موعد پرداخت، اقدام به صدور می‌کند. فقدان محل در هنگام صدور، خللی به صحت سند وارد نمی‌کند بلکه محل آن در موعد پرداخت باید موجود باشد. در صورتی که این سند تجاری دارای محل باشد، براتگیر دیگر نمی‌تواند از قبول آن امتناع نماید و چنانچه دارنده، موعد قانونی برای مراجعه به براتگیر را رعایت نکرده باشد، در صورت عدم پرداخت توسط وی، حق مراجعه به براتکش را نخواهد داشت.
موعد پرداخت
موعد پرداخت این سند تجاری ممکن است به صورت یکی از اشکال زیر باشد:
1- برات به وعده از صدور: در این نوع، دارنده باید در زمان سررسید به منظور دریافت طلب خود به مسئول مراجعه کند؛
2- برات به وعده از رویت: به طور مثال یک ماه پس از تاریخ رویت؛ یعنی یک ماه پس از ارائه این سند تجاری وجه آن قابل پرداخت است؛
3- برات به روز معین: در این نوع تاریخ سررسید به طور دقیق تعیین و وجه این سند تجاری در همان روز پرداخت می‌شود؛
4- برات به رویت: در این نوع، هر زمان که دارنده به صادرکننده مراجعه کرد، باید وجه این سند تجاری پرداخت شود؛
نکول
نکول به معنای عدم پذیرش برات است و اعتراض نکول سندی است که دارنده در اختیار دارد تا نکول و عدم قبول براتگیر (محال علیه) نسبت به شخص صادرکننده این سند تجاری (محیل) و ظهرنویسان دارای اثر باشد. بنابراین اعتراض نامه نکول زمانی صادر می شود که محال علیه برات صادره را نکول می‌کند.
اعتراض عدم تأدیه برات
اعتراض عدم تأدیه اعتراضی است که از سوی دارنده این سند تجاری یعنی محالٌ‌له صورت می‌گیرد مبنی بر اینکه براتگیری که آن را قبول کرده، از پرداخت وجه آن امتناع می‌کند. اعتراض عدم تأدیه زمانی صورت می‌گیرد که محال علیه پرداخت مبلغ درج شده در برات را قبول کرده ولی از پرداخت وجه آن امتناع می‌کند.
لازم به ذکر است در صورت مواجهه با مسائل حقوقی پیچیده و تخصصی مانند این موضوع، گروه حقوقی لاوین با تیمی از وکلای مجرب و متخصص، بهترین گزینه برای شما خواهد بود. لاوین با سال‌ها تجربه در ارائه خدمات حقوقی متنوع، به عنوان یکی از معتبرترین گروه‌های حقوقی کشور شناخته می‌شود. این گروه با بهره‌گیری از دانش به‌روز و رویکردی نوآورانه، قادر است در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بهترین راهکارهای حقوقی را برای حل مشکلات شما ارائه دهد. در لاوین کیفیت خدمات تضمین شده است.
پرسش و پاسخ مرتبط
آیا می توان برات را به صورت در وجه حامل صادر کرد؟
خیر؛ صدور این سند تجاری حتما باید در وجه شخص معینی باشد.
اگر مبلغ برات بیش از یکبار نوشته شده و دو مبلغ با هم اختلاف داشته باشند آیا این سند تجاری معتبر است؟
بله این سند تجاری معتبر و مبلغ کمتر اعتبار دارد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– فروغ رضایی وکیل پایه یک دادگستری”
