دادرس در رسیدگی به دعوا باید بی‌طرف باشد. قانون‌گذار جهت تضمین این موضوع در برخی موارد قاضی را از رسیدگی منع نموده است. هر یک از طرفین دعوا می‌تواند با استناد به این موارد از رسیدگی قاضی به دعوا جلوگیری نمایند یعنی به ایراد رد دادرس (قاضی) استناد نمایند. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین اطلاعات مفیدی را در رابطه با موضوع ایراد رد دادرس به شما ارائه خواهیم داد.
فهرست مطالب
ایراد رد دادرس چیست؟
هرگاه به دلیل وجود مواردی که در قانون پیش‌بینی شده است، بیم خروج قاضی از بی‌طرفی در دعوایی که نزد او مطرح شده، وجود داشته باشد، شما به عنوان یکی از اصحاب دعوا یا وکیل شما حق دارید تا پایان اولین جلسه دادرسی به ایراد رد دادرس استناد نمایید. یعنی شما از تاریخ دادخواست تا خاتمه جلسه اول دادرسی و امضای صورت‌مجلس زمان دارید تا نزد دادگاه به این ایراد استناد کنید. شما این ایراد را می‌توانید هم به‌صورت کتبی و هم به‌صورت شفاهی نزد دادگاه مطرح نمایید. اگر قاضی ایراد شما را مورد پذیرش قرار دهد، به صدور قرار امتناع از رسیدگی مبادرت می‌ورزد. در این صورت قاضی دیگری به دعوای شما رسیدگی خواهد کرد.
در خصوص ایراد رد دادرس باید به این نکته نیز توجه نمود که قاضی نیز رأساً مکلف است در صورت وجود هر یک جهات رد دادرس، بدون استناد طرفین دعوا به این ایراد، از رسیدگی به دعوا امتناع کند و دعوای مطروحه را جهت قاضی دادرس دیگری محول نماید.
موارد ایراد رد دادرس
۱. قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد
| ردیف | درجه اول | درجه دوم | درجه سوم |
| طبقه ی اول | پدر و مادر و فرزندان قاضی | نوادگان قاضی | نتیجههای قاضی |
| طبقه ی دوم | اجداد و جدات و خواهران و برادران قاضی | پدر و مادر اجداد و جدات و فرزندان خواهران و برادران قاضی | نوادگان خواهران و برادران قاضی |
| طبقه ی سوم | عمو و عمه و دایی و خاله قاضی | فرزندان عمو و عمه و خاله و دایی قاضی | نوادگان عمو و عمه و دایی و خاله قاضی |
در این خصوص باید مواردی را مدنظر قرار داد. اول آن که برای تعیین رابطه خویشاوندی اشاره شده قاضی محور قرار می‌گیرد. برای مثال چنانچه یکی از اصحاب دعوا نوه دایی قاضی باشد، چون خویشاوند درجه سوم از طبقه سوم قاضی است، جهت رد دادرس وجود دارد؛ اما چنانچه قاضی، نوه دایی هر یک از اصحاب دعوا باشد، جهت رد دادرس وجود ندارد. دوم آن که اقوام زن با خویشان شوهر، به این سبب هیچ قرابتی ندارند. برای نمونه اگر هر یک از اصحاب دعوا برادر یا خواهر همسر فرزند قاضی باشد، جهت رد دادرس وجود ندارد.
۲. دادرس قیم یا مخدوم (کارفرمای) یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشند
مخدوم کسی است که با خادم رابطه ی استخدامی دارد. برای مثال خدمتکار خانه قاضی با قاضی رابطه استخدامی دارد؛
مباشر یا پیشکار کسی است که از طرف مالک اداره ی اموال او را عهده‌دار می شود؛
متکفّل کسی است که مخارج کسی را بر عهده دارد.
۳. دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یکی از اصحاب دعوا باشد
منظور قانون وارث فرضی می‌باشد؛ یعنی این امکان وجود داشته باشد که قاضی یا همسر یا فرزند او وارث یکی از اصحاب دعوا بشوند.
۴. دادرس سابقاً در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهارنظر کرده باشد
برای رد دادرس به دلیل اظهارنظر در خصوص پرونده باید این نکته را مدنظر قرار داد که اظهارنظر زمانی موجبات رد دادرس را فراهم می‌نماید که به‌صورت توصیه کتبی و یا در ماهیت دعوا و یا حداقل در راستای رسیدگی مقدماتی به پرونده باشد به‌نحوی‌که عرفاً مؤثر در ماهیت دعوا تلقی گردد. بنابراین مواردی چون صدور قرار عدم صلاحیت، قرار تحقیق و معاینه محل، قرار تأمین خواسته و یا استعلام از وضعیت ثبتی توسط قاضی را نمی‌توان اظهارنظر در خصوص ماهیت پرونده تلقی نمود و بر اساس آن به ایراد رد دادرس استناد کرد.
شایان ذکر است، دادرس یا قاضی در این مورد شامل دادستان، بازپرس و دادیار هم می‌شود.
۵. بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا کیفری مطرح باشد
اگر بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا کیفری مطرح باشد و یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد، هر یک از طرفین دعوا می‌تواند به ایراد رد دادرس استناد نماید. در این خصوص باید توجه داشت که شکایت انتظامی از قاضی دعوایی حقوقی یا کیفری نیست. همچنین صرف شکایت کیفری را نمی‌توان دعوای کیفری تلقی نمود؛ بلکه باید بین قاضی و یکی از اصحاب دعوا دادرسی کیفری وجود داشته باشد.
۶. دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع اقامه شده باشند:
در این خصوص تفاوتی ندارد که نفع کلی باشد یا جزئی.
در پایان توصیه می‌شود اگر در رابطه با موضوع ایراد رد دادرس (قاضی) نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین دارید، به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. همچنین می‌توانید جهت مشاوره حقوقی حضوری یا ارجاع پرونده به وکیل دادگستری با دفتر گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید. وکلای متخصص ما در دپارتمان های تخصصی گروه حقوقی لاوین آماده‌ی ارائه خدمات حقوقی با کیفیتی متفاوت در این رابطه به شما می‌باشند.
پرسش و پاسخ مرتبط
ایراد رد دادرس (قاضی) چیست؟
اگر به دلیل موارد مقرر در قانون، امکان عدم رعایت بی‌طرفی از سوی قاضی وجود داشته باشد، هر یک از طرفین دعوا می‌توانند به ایراد رد دادرسی (قاضی) استناد نمایند. البته خود قاضی یا دادرس نیز مکلف است در چنین مواردی از رسیدگی امتناع نماید.
تا چه زمانی می‌توان به ایراد رد دادرس استناد نمود؟
طرفین دعوا تا پایان اولین جلسه رسیدگی می‌توانند به ایراد رد دادرس (قاضی) استناد نمایند.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
