تعریف پولشویی
پولشویی به فرآیندی گفته می‌شود که در آن، درآمدها و وجوه حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر، اختلاس، ارتشا یا کلاهبرداری، به شکلی تغییر می‌یابد که به نظر قانونی برسد. این جرم اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، به‌عنوان یک فعالیت غیرقانونی شناخته شده و قوانین سختگیرانه‌ای برای پیشگیری و مقابله با آن وضع شده است. پولشویی نه‌تنها به اقتصاد آسیب می‌رساند، بلکه با تضعیف شفافیت مالی، نظم اجتماعی را نیز مختل می‌کند. این فرآیند معمولاً با هدف پنهان‌سازی منشأ پول‌های کثیف انجام می‌شود تا مجرمان بتوانند بدون جلب توجه نهادهای نظارتی از این درآمدها استفاده کنند.
هدف از پولشویی چیست؟
هدف اصلی پولشویی، مشروع جلوه دادن پول‌های غیرقانونی است تا این درآمدها بتوانند به‌راحتی در سیستم‌های اقتصادی و مالی مورد استفاده قرار گیرند. مجرمان از این روش برای پنهان کردن منشأ واقعی پول‌هایی که از فعالیت‌هایی مانند قاچاق، فساد مالی یا کلاهبرداری به دست آمده، استفاده می‌کنند. علاوه بر این، پولشویی می‌تواند برای فرار مالیاتی، دور زدن تحریم‌ها یا حتی تأمین مالی فعالیت‌های غیرقانونی مانند تروریسم به کار رود. با انجام این فرآیند، مجرمان می‌توانند از عواید جرایم خود به‌صورت امن و بدون ردیابی بهره‌مند شوند و این پول‌ها را به‌عنوان دارایی‌های قانونی در چرخه اقتصادی وارد کنند.
مراحل پولشویی چگونه است؟
پولشویی معمولاً در سه مرحله اصلی انجام می‌شود که هر یک نقش خاصی در پنهان‌سازی منشأ پول‌های غیرقانونی ایفا می‌کند:
1– تزریق: در این مرحله، پول‌های غیرقانونی وارد سیستم مالی رسمی می‌شوند. این کار ممکن است از طریق سپرده‌گذاری در بانک‌ها، خرید املاک و مستغلات، یا سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها انجام شود. هدف اصلی این مرحله، انتقال پول کثیف از محیط غیررسمی به سیستم مالی قانونی است.
2– لایه‌بندی: در مرحله لایه‌بندی، پول‌شویان با انجام تراکنش‌های پیچیده و متعدد، تلاش می‌کنند تا ردپای پول‌های غیرقانونی را مخفی کنند. این تراکنش‌ها ممکن است شامل انتقال پول بین حساب‌های مختلف، خرید و فروش دارایی‌ها یا تبدیل پول نقد به ارزهای دیجیتال باشد.
3– ادغام: در مرحله نهایی، پول‌هایی که حالا به نظر قانونی می‌رسند، به‌طور کامل در سیستم اقتصادی ادغام می‌شوند. این پول‌ها می‌توانند به‌عنوان سرمایه‌گذاری، خرید املاک یا سایر دارایی‌های قانونی مورد استفاده قرار گیرند.
در برخی موارد، بسته به شرایط و نوع فعالیت مجرمانه، ممکن است یکی از این مراحل حذف شود یا فرآیند به‌صورت ساده‌تری انجام گیرد.
قوانین مبارزه با پولشویی در ایران
ایران برای مقابله با جرم پولشویی و کاهش اثرات مخرب آن بر اقتصاد و جامعه، قوانین و مقررات جامعی تدوین کرده است. این قوانین با هدف ایجاد شفافیت در نظام مالی و جلوگیری از سوءاستفاده مجرمان طراحی شده‌اند. مهم‌ترین قوانین و مقررات در این زمینه عبارت‌اند از:
الف– قانون مبارزه با پولشویی (مصوب ۱۳۸۶): این قانون با ۱۲ ماده و ۷ تبصره در تاریخ دوم بهمن ۱۳۸۶ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در ۱۷ بهمن همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. اصلاحات این قانون در سال ۱۳۹۷ انجام گرفت و چارچوب اصلی مبارزه با پولشویی در ایران را تشکیل می‌دهد.
ب– آیین‌نامه اجرایی قانون مبارزه با پولشویی (مصوب ۱۳۸۷): این آیین‌نامه با ۴۹ ماده در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۷ به تصویب هیئت وزیران رسید و در سال ۱۴۰۰ اصلاح شد.
ج– آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۴ اصلاحیه قانون مبارزه با پولشویی (مصوب ۱۳۹۸): این آیین‌نامه با ۱۵۷ ماده، وظایف دستگاه‌های اجرایی و نظارتی را در زمینه مبارزه با این جرم مشخص می‌کند.
د– آیین‌نامه تشکیلات مرکز اطلاعات مالی (مصوب ۱۳۹۸): این آیین‌نامه در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۹۸ تصویب شد و ساختار و وظایف مرکز اطلاعات مالی را برای رصد و گزارش تراکنش‌های مشکوک تعیین کرده است.
ه– تصویب‌نامه هیئت وزیران (مصوب ۱۳۹۸): این مصوبه دستگاه‌های اجرایی را موظف به نظارت بر عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی در چارچوب قوانین مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم می‌کند.
علاوه بر این، دستورالعمل‌هایی در حوزه‌هایی مانند بیمه الکترونیکی، معاملات برون‌مرزی و عملیات بیمه‌ای اتکایی خارجی نیز برای پیشگیری از پولشویی تدوین و ابلاغ شده است.
اثرات پولشویی بر اقتصاد و جامعه
پولشویی اثرات منفی گسترده‌ای بر اقتصاد و جامعه دارد. این جرم اقتصادی می‌تواند قدرت اقتصادی را از دولت، بازار و شهروندان به سمت مجرمان و سازمان‌های غیرقانونی منتقل کند. این انتقال قدرت، شفافیت نظام مالی را کاهش داده و اعتماد عمومی به نهادهای مالی و بانکی را تضعیف می‌کند. به علاوه این جرم می‌تواند به افزایش فساد مالی، بی‌ثباتی اقتصادی و حتی تأمین مالی فعالیت‌های غیرقانونی مانند تروریسم منجر شود. در سطح اجتماعی، این جرم نظم عمومی را مختل کرده و امنیت جامعه را به خطر می‌اندازد. به همین دلیل، مبارزه با اینگونه جرایم نیازمند همکاری گسترده بین نهادهای مالی، دولتی و بین‌المللی است.
جمع‌بندی
پولشویی یکی از جرایم اقتصادی پیچیده است که با هدف مشروع جلوه دادن پول‌های غیرقانونی انجام می‌شود. این فرآیند در سه مرحله تزریق، لایه‌بندی و ادغام صورت می‌گیرد و اثرات مخربی بر اقتصاد و جامعه دارد. در ایران، قوانین و آیین‌نامه‌های متعددی مانند قانون مبارزه با پولشویی مصوب ۱۳۸۶ برای مقابله با این جرم تدوین شده است. آگاهی عمومی، نظارت دقیق و همکاری بین‌المللی از مهم‌ترین راهکارهای کاهش این پدیده هستند.
پرسش و پاسخ مرتبط
چرا پولشویی جرم محسوب می‌شود؟
زیرا درآمدها و دارایی‌های حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی را به‌ظاهر قانونی تبدیل می‌کند، که این امر به مجرمان امکان می‌دهد از عواید جرایم خود بهره‌مند شوند. این فرآیند نظم اقتصادی را مختل کرده و به فساد مالی و بی‌ثباتی کمک می‌کند.
چگونه می‌توان با پولشویی مقابله کرد؟
با نظارت دقیق بر تراکنش‌های مالی، وضع قوانین سختگیرانه، همکاری بین‌المللی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای شناسایی فعالیت‌های مشکوک می‌تواند از وقوع این گونه جرایم پیشگیری کرد. در ایران، مرکز اطلاعات مالی و قوانین مصوب نقش مهمی در این زمینه دارند.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سمانه جعفرپور”
