ثبت دارایی فکری

امروزه موفقیت در کسب‌و‌کار در گرو حمایت و حفاظت از ایده‌های جدید و نوآورانه است. حمایت و حفاظت از ایده‌های خلاقانه گاهاً این توانایی را به استارتاپ های نو پا می‌دهد تا با غول‌های صنعت رقابت کنند. از این رو است که بیش از پیش با مفاهمی چون حقوق مالکیت فکری، دارایی‌های نامشهود، ثبت دارایی فکری و غیره مواجه می‌شویم.

در این نوشتار از گروه حقوقی لاوین در رابطه با ثبت دارایی فکری اطلاعات کاربردی را در اختیار شما قرار می‌دهیم. در واقع در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین به دنبال آن هستیم که به این پرسش کلیدی پاسخ دهیم که ثبت دارایی فکری چه مزایایی برای کسب‌و‌کار‌ها، شرکت‌ها و استارت ها دارد؟

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

حقوق مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری مجموعه‌ای از حقوق انحصاری و غالباً موقتی است که به پدید آورنده یا صاحب محصولات فکری داده می‌شود. مالکیت فکری به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود:

الف- مالکیت ادبی و هنری مانند کتاب، فیلم، موسقی، نقاشی، نرم افزارهای رایانه‌ای و هنر‌های تجسمی؛

ب- مالکیت صنعتی مانند حق اختراع، علامت تجاری یا برند، نام تجاری، نشان جغرافیایی و طرح صنعتی.

دارایی فکری چیست؟

دارایی فکری که از آن به نام دارایی نامشهود هم یاد می‌شود به اموالی گفته می‌شود که جنبه ملموس و مشهود ندارد و در اثر تفکر خلاقانه صاحب اثر به وجود می‌آیند. دارایی فکری به تبع حقوق مالکیت فکری به دو بخش تقسیم می‌شود:

الف- بخش ادبی و هنری از قبیل آثار هنری، آثار سینمایی، کتاب، نرم افزار رایانه‌ای و هنر‌های تجسمی؛

ب- بخش صنعتی از قبیل علامت تجاری یا برند، طرح صنعتی، اختراع، نام تجاری و نشان جغرافیایی.

ثبت اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری

اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری برای آن که مورد حمایت قانونی قرار گیرند نیاز به ثبت دارند. در این خصوص باید توجه داشت که در اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری یا برند قانون از شخصی حمایت می‌نماید که برای نخستین مرتبه تقاضای ثبت را نموده است نه شخصی که برای اولین بار آن را ایجاد کرده یا از آن اسفاده نموده باشد. بند ج ماده 5 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علامت تجاری بر این موضوع صحه می‌گذارد. مطابق با این مقرره:

«هرگاه دو یا چند نفر، مستقل از دیگری اختراع واحدی کرده باشند شخصی که اظهارنامه اختراع خود را زودتر تسلیم کرده و یا درصورت ادعای حق تقدم هرکدام بتوانند اثبات کنند که در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده اند، مشروط بر این که اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نگردیده یا مسکوت گذاشته نشده باشد، حق ثبت اختراع را خواهند داشت».

1- مبدأ حمایت

از جمله مهمترین مسائلی که ممکن است در رابطه با ثبت اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری به ذهن شما خطور نماید این است که مبدأ حمایت از دارایی فکری در بخش صنعتی مانند اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری چه تاریخی است؟ تاریخ صدور گواهی ثبت یا تاریخ تسلیم اظهارنامه؟

در این خصوص باید توجه داشت که در اختراع، طرح صنعتی و علامت تجاری مبدأ حمایت تاریخ تسلیم اظهارنامه است. برای مثال اگر شخصی اظهارنامه مربوطه را در تاریخ 23/08/1401 تسلیم نماید و در تاریخ 16/10/1401 گواهی ثبت صادر شود، شخص متقاضی از تاریخ 23/08/1401 مورد حمایت قانونی است و تاریخ شروع مدت حق انحصاری نیز همین تاریخ است.

2- ثبت بین‌المللی

اختراعات، طرح‌های صنعتی و علامت تجاری برای حمایت بین‌المللی نیاز به ثبت در هر کشور به صورت جداگانه دارند. بنابراین مرجع بین‌المللی جهت ثبت دارایی فکری صنعتی وجود ندارد. از این رو اگر شما متقاضی ثبت اختراع، طرح صنعتی یا برند خود در سایر کشور‍‌ها نیز هستید باید با استفاده از سامانه PTC تقاضای ثبت خود را به کشور‌های مربوطه ارسال نمایید. هر کشور مطابق با مقررات داخلی خود در این خصوص تصمیم‌گیری می‌نماید. شایان ذکر است هزینه ثبت در هر کشور متفاوت است و برای ثبت این هزینه گزاف باید پرداخت شود.

ثبت آثار ادبی و هنری

دارایی‌های فکری در بخش آثار ادبی و هنری مانند آثار سینمایی، نقاشی، نوشته، نرم افزار به محض انتشار مورد حمایت قانونی قرار می‌گیرند. در واقع مطابق با قانون ایران حمایت از دارایی های فکری در بخش آثار ادبی هنری منوط است به این که پدید آورنده اثر خود را برای اولین بار در ایران منتشر نماید.

بنابراین حمایت از آثار ادبی و هنری منوط به ثبت آن‌ها نیست واگر شخصی اثر خود را برای اولین بار در ایران منتشر نماید مورد حمایت قانون است و حتی متخلف و ناقض دارایی‌های فکری بخش آثار ادبی و هنری در شرایطی مجرم نیز شناخته می‌شود.

1- حمایت بین‌المللی از آثار ادبی و هنری

از آنجایی که ایران به کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری نپیوسته است، آثار ادبی و هنری که در ایران انتشار می‌شوند و مطابق با قانون ایران مورد حمایت قرار می‌گیرند، از حمایت بین‌المللی برخوردار نیستند. ایران نیز عملاً از آثار خارجی که برای اولین بار در ایران منتشر نشوند هیچ گونه حمایتی نمی‌نماید. در واقع به همین دلیل است که کتاب، فیلم و نرم افزار خارجی به آسانی و بدون هیچ گونه ممنوعیت قانونی در ایران کپی می‌شوند.

عدم پیوستن ایران به کنوانسیون برن و در نتیجه عدم حمایت بین‌المللی از آثار ادبی و هنری که برای اولین بار در ایران منتشر شده اند آثار سؤ بسیار زیادی دارد. ایران داری آثار ادبی هنری و پتناسیل قوی در زمینه موسیقی، فیلم، کتاب، نرم افزار و غیره است که عدم حمایت بین‌المللی از حقوق مالکیت فکری مربوط به آن‌ها در سایر کشور‌ها خسارات بسیار زیادی بر جای می‌گذارد.

2- لزوم یا عدم لزوم ثبت آثار ادبی و هنری؟

در رابطه با ثبت دارایی فکری در بخش آثار ادبی و هنری هیچ گونه الزامی جهت ثبت وجود ندارد. چرا که این دارایی‌ها بدون ثبت و با انتشار برای اولین بار در ایران مورد حمایت قانونی قرار می‌گیرند. با این وجود ثبت این دارایی‌ها از جهت جنبه اثباتی در دادگاه به هنگام بروز اختلاف بسیار کارگشا است.

برای مثال اگر در خصوص دو اثر ادبی و هنری یا دو نرم افزار در رابطه با زمان انتشار آن‌ها جهت برخورداری از حمایت قانونی اختلاف ایجاد شود، اثبات تایخ انتشار بسیار دشوار است اما اثبات تاریخ ثبت با ارائه اسناد مربوطه به سهولت امکان‌پذیر است. با این وجود پیشنهاد می‌شود در رابطه با ثبت کردن اثر ادبی یا هنر و یا نرم افزار حتما با وکیل دادگستری متخصص در این موضوع مشورت نمایید.

اسرار تجاری

اسرار تجاری، داده‌ها و اطلاعاتی هستند که در تجارت مزایای رقابتی ایجاد می‌نمایند. حمایت از اسرار تجاری متفات از دیگر دارایی‌های فکری است. در واقع دارنده اسرار تجاری با انعقاد قرارداد محرمانگی با همکاران، شرکای تجاری، کارمندان و دیگر افرادی که ممکن است به این اسرار دسترسی داشته باشند، از داده‌های تجاری خود محافظت می‌کند.

شایان ذکر است هرچند اسرار تجاری ممکن است در قالب اختراع یا طرح صنعتی و غیره به عنوان دارایی فکری قابل ثبت باشند اما در رابطه با ثبت آن‌ها همیشه باید از وکیل متخصص حقوق مالکیت فکری مشاوره حقوقی دریافت نمود. زیرا در برخی موارد ممکن است ثبت اسرار تجاری مانند فرمول تولید یک محصول غذایی در نهایت به ضرر دارنده آن تمام شود. چرا که بعد از به پایان رسیدن مدت زمانی که این فرمول مورد حمایت قانونی قراردارد، فرمول مذکور در اختیار همگان قرار خواهد گرفت. در حالی که در صورت ثبت نشدن آن، فرمول برای همیشه در اختیار دارنده آن است.

ثبت نرم افزار

نرم افزار ها به محض انتشار مورد حمایت قانونی قرار دارند زیرا در زمره دارایی های فکری در بخش آثار ادبی و هنری قرار می‌گیرند. بنابراین برای آن که نرم افزاری مورد حمایت قانونی قرار گیرد، نیاز به ثبت ندارد. البته همانطور که در رابطه با ثبت آثار ادبی و هنری گفته شد، ثبت نرم افزار از جهت جنبه اثباتی در دادگاه به هنگام بروز اختلاف در رابطه با اولین منتشر کننده بسیار مفید است.

در رابطه با نرم افزار این نکته را نیز باید مد نظر قرارداد که می‌توان نرم افزار را به عنوان اختراع نیز ثبت نمود. البته به شرطی که از شرایط لازم جهت ثبت اختراع برخوردار باشد. شرایط ثبت اختراع عبارت است از:

الف- جدید بودن: منظور از جدید بودن این است که اختراع تا پیش از تسلیم اظهارنامه از سوی متقاضی افشای عمومی نشود. بنابراین جدید بودن به معنای فقدان آ اختراع در گذشته نیست؛

ب- ابتکاری بودن: ابتکاری بودن به معنای این است که برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد؛

ج- کاربرد صنعتی داشتن: منظور این است که در صنعت کاربرد داشته باشد.

بنابر آنچه گفته شد، اگر نرم افزاری شرایط لازم برای ثبت اختراع را داشته باشد، می‌تواند به عنوان اختراع ثبت شود. در این صورت مانند دارایی‌های فکری در بخش صنعت از تاریخ تسلیم اظهارنامه مورد حمایت قانونی قرار می‌گیرد. جهت ثبت نرم افزار به عنوان اختراع آشنایی با نحوه ثبت اختراع ضروری است.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”