طبق ماده 234 قانون مدنی، شروط ضمن عقد ممکن است به سه صورت باشند: شرط صفت، شرط فعل، شرط نتیجه. در این نوشتار از لاوین، به بررسی و تعریف شرط نتیجه و ذکر مصادیقی از آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
شرط نتیجه چیست؟
در این شرط، طرفین یک عمل حقوقی یا نتیجه یک عمل حقوقی را در قرارداد شرط می‌کنند. به این نحو که این شرط نیاز به فعل دیگری نداشته باشد و به نفس اشتراط حاصل شود. برای مثال در عقد نکاح چنین شرطی درج شود که در صورت اعتیاد مرد، زوجه وکالت در طلاق دارد. در این خصوص، باید به موارد زیر توجه داشت:
1- شرط نتیجه بر خلاف شرط فعل، تعهدی برای انجام ایجاد نمی‌کند. بلکه عقدی یا ایقاعی یا نتیجه‌ای به صورت خود به خود و اتوماتیک حاصل می‌شود.
2- این شرط بر خلاف شرط فعل که می‌تواند مادی یا حقوقی باشد، همیشه حقوقی است.
3- اگر در ضمن یک عقد، اقراری درج شود و آن عقد باطل باشد، اقرار به قوت خود باقی می‌ماند؛ زیرا اقرار عمل حقوقی نیست و صرفاً نوعی اِخبار به حق است. بنابراین درج اقرار در یک عقد صحیح است اما آن اقرار به عنوان شرط نتیجه محسوب نمی‌شود.
موضوع شـرط نتیجه
موارد زیر را می‌توان به عنوان این شرط درج نمود:
1- عقود: می‌توان عقدی را در ضمن عقد دیگری شرط نمود. مثلاً عقد وکالت را در ضمن عقد اجاره، به صورت شرط درج نمود.
2- ایقاعات: می‌توان ایقاعی را در ضمن یک عقد به صورت شرط نتیجه درج کرد. برای مثال طلبکار می‌تواند در قرارداد اینگونه درج کند:«طلبکار بدهکار را از بدهی‌اش ابراء کرد.»
3- نتیجه یک عمل حقوقی: نتیجه یک عمل حقوقی را می‌توان به عنوان شرط در ضمن یک عقد درج کرد. مانند آن که «به موجب این عقد اجاره، مالکیت اتومبیل مستأجر به موجر منتقل می‌شود.» در این حالت مالکیت که نتیجه عقد بیع است را به عنوان نتیـجه یک عمل حقوقی به عنوان شرط قرار دادیم.
موارد غیرقابل درج به عنوان شرط نتیجه
این موارد عبارت‌اند از:
1- اعمال مادي؛
2- اعمال حقوقی عینی: اعمال حقوقی عینی از آنجا که نیاز به قبض دارند، به نفس اشتراط حاصل نمی‌شوند.
3- اعمال حقوقی تشریفاتی: اعمال حقوقی تشریفاتی به نفس اشتراط حاصل نمی‌شوند و نیاز به انجام برخی تشریفات دارند.
ضمانت اجرای بطلان شرط نتیجه
اگر شرط نتیـجه باطل باشد، برای مشروط‌ُلهی که جاهل به این بطلان باشد، بر مبنای خیار تعذّر شرط، حق فسخ به وجود می‌آید. از جمله شروط نتیجه‌ای که باطل هستند می‌توان به این موارد اشاره کرد:
الف- امری نامشروع شرط شود مانند شرب خمر؛
ب- طلاق؛
ج- عقود تشریفاتی که نیاز به انجام تشریفات دارند.
پرسش و پاسخ مرتبط
شرط نتیجه چیست؟
در این شرط، طرفین یک عمل حقوقی یا نتیـجه یک عمل حقوقی را در قرارداد شرط می‌کنند؛ به این نحو که این شرط نیاز به فعل دیگری نداشته باشد و به نفس اشتراط حاصل شود. برای مثال در عقد نکاح چنین شرطی درج شود که در صورت اعتیاد مرد، زوجه وکالت در طلاق دارد.
چه مواردی را نمی‌توان به عنوان شرط نتیجه درج کرد؟
الف- اعمال مادي؛
ب- اعمال حقوقی عینی؛
ج- اعمال حقوقی تشریفاتی.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– ملیکا میرزایی”
