قرار دستور موقت در پی دادرسی فوری توسط دادگاه در اموری که تعیین و تکلیف آن‌ها فوریت دارد، با درخواست ذی نفع صادر می‌شود. صدور این قرار برای درخواست کننده آن مزایای فراوانی دارد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین به بررسی شرایط صدور قرار دستور موقت، دادگاه صالح جهت صدور این قرار و اعتراض به صدور آن خواهیم پرداخت. توصیه می‌شود این نوشتار را تا پایان مطالعه نمایید.
فهرست مطالب
دستور موقت چیست؟
همان‌طور که در مقدمه آمد، قرار دستور موقت در اموری که تعیین و تکلیف آن‌ها فوریت دارد و با درخواست ذی نفع و در نتیجه دادرسی فوری توسط دادگاه صادر می‌شود. ذی نفع شخصی است که در صورت صدور حکم علیه خوانده‌ی دعوا نفعی نصیبش خواهد شد. خوانده‌ی دعوا نیز شخصی است که شما علیه او در دادگاه دعوایی را طرح می‌کنید.
صدور این قرار مزایای گوناگونی را برای خواهان دعوا در پی دارد. از جمله این مزایا عبارت است از:
الف- توقیف خواسته دعوا تا زمان صدور رأی؛
ب- فراهم نمودن زمینه اجرای حکم احتمالی به نفع خواهان.
برای مثال تصور کنید شما ملکی را با قولنامه عادی خریداری کرده‌اید اما فروشنده از تنظیم سند رسمی به نام شما خودداری می‌نماید. از آنجایی که فرایند صدور رأی معمولاً طولانی است، شما می‌توانید پیش از اقامه دعوای الزام به تنظیم سند رسمی یا هم زمان با آن، از دادگاه درخواست صدور قرار دستور موقت مبنی بر منع فروشنده از انتقال ملک را نمایید تا در صورتی که رأی به نفع شما صادر شد با مانعی جهت انتقال ملک به خود مواجه نشوید.
شرایط صدور قرار دستور موقت
قانون جهت درخواست صدور این قرار شرایطی را مقرر نموده است. این شرایط عبارتاند از:
الف- اصل دعوا اقامه شده یا قابل طرح باشد
شما در صورتی می‌توانید از دادگاه درخواست صدور این قرار را نمایید که اصل دعوا را در دادگاه اقامه کرده باشید یا اصل دعوا در دادگاه قابل طرح باشد.
ب- موضوع خواسته این قرار باید متفاوت از خواسته دعوای اصلی باشد
موضوع درخواست این قرار نمی‌تواند با خواسته دعوای اصلی واحد باشد. چرا که در این صورت با اجرای دستور موقت، خواهان به حق خود می‌رسد و موضوعی جهت رسیدگی بعدی باقی نمی‌ماند. برای نمونه در مثال بالا موضوع درخواست منع فروشنده از انتقال ملک است و خواسته دعوای اصلی الزام خوانده‌ی دعوا به تنظیم سند رسمی می‌باشد.
ج- صدور این قرار مستلزم احراز فوریت است
دادگاه در صورتی اقدام به صدور این قرار می‌نماید که فوریت امر را احراز نماید. شما به‌عنوان خواهان دلایل خود را جهت اثبات فوریت موضوع به دادگاه ارائه می‌دهید اما تشخیص فوریت داشتن موضوع از اختیارات دادگاه است.
د- صدور این قرار مستلزم گرفتن تأمین است
از آنجایی که صدور این قرار خساراتی را برای خوانده‌ی دعوا به بار می‌آورد، دادگاه مکلف است برای صدور آن از شما به عنوان خواهان دعوا، جهت جبران خسارات احتمالی، تأمین مناسبی را اخذ نماید. میزان تأمین، نوع تأمین و مهلت پرداخت آن را دادگاه مشخص می‌نماید. اگر دادگاه رأی دعوای اصلی را به نفع خواهان صادر نماید، تأمین گرفته شده به وی بازگردانده می‌شود. اما اگر دادگاه رأی خود را مبنی بر بی حقی خواهان صادر کند، خوانده‌ی دعوا می‌تواند خسارات خود را از محل تأمین با دستور دادگاه دریافت نماید.
ه- اجرای این دستور مستلزم تأیید رئیس حوزه قضایی است
بنابراین جهت اجرای این قرار، علاوه بر صدور آن توسط دادگاه، تأیید رئیس حوزه قضایی نیز الزامی است.
دادگاه صالح جهت صدور دستور موقت
شما به عنوان خواهان دعوا می‌توانید هم پیش از تقدیم دادخواست دعوا به دفتر دادگاه درخواست صدور این قرار را از دادگاه نمایید و هم ضمن تقدیم دادخواست دعوا و هم پس از آن. انتخاب دادگاه صالح جهت صدور این قرار در هر یک از این موارد حائز اهمیت است:
الف- اگر شما بخواهید که پیش از طرح دعوا درخواست دستور موقت نمایید، باید با در نظر گرفتن قواعد صلاحیت مرجعی را که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوای شما را دارد مشخص نموده و درخواست خود را نیز به همان دادگاه تقدیم کنید.
ب- هرگاه شما پس از طرح دعوا درخواست صدور این قرار را بنمایید، باید درخواست خود را به دادگاهی که دعوا را در آن اقامه کرده‌اید، تقدیم کنید.
ج- اگر شما ضمن طرح دادخواست دعوای اصلی، درخواست صدور دستور موقت را نیز داشته باشید، علی‌القاعده باید درخواست خود را ضمن دادخواست به دادگاهی ارائه کنید که صلاحیت رسیدگی به دعوای اصلی را نیز دارد.
صدور دستور موقت توسط دادگاه غیر صالح
در خصوص این قواعد یک استثنا وجود دارد. در برخی موارد موضوع درخواست دستور موقت در حوزه قضایی دادگاهی قرار دارد که صالح به رسیدگی به دعوای اصلی نیست اما شما باید این درخواست را به این دادگاه تقدیم نمایید. برای مثال شما از فردی که مقیم تبریز است با قولنامه عادی ملکی را که در یزد واقع شده خریداری نموده‌اید. اما فروشنده از تنظیم سند رسمی انتقال ملک به شما خودداری می‌کند.
شما علیه فروشنده دعوای الزام به تنظیم سند رسمی را در دادگاه صالح یعنی دادگاه تبریز اقامه می‌کنید. همچنین شما قصد دارید درخواست صدور دستور موقت مبنی بر منع فروشند از نقل و انتقال ملک به غیر را از دادگاه درخواست نمایید. از آنجایی که موضوع درخواست یعنی ملک در یزد واقع است، شما باید درخواست صدور درخواست موقت خود را به دادگاه یزد تقدیم نمایید نه دادگاه تبریز، اگرچه این دادگاه صلاحیت رسیدگی به اصل موضوع یعنی الزام به تنظیم سند رسمی را ندارد.
اعتراض به قرار دستور موقت
اگر دادگاه به درخواست خواهان قرار دستور موقت را صادر نماید، خوانده‌ی دعوا نمی‌تواند از این قرار نزد دیوان عالی کشور فرجام خواهی نماید. همچنین این قرار به‌صورت مستقل قابل تجدیدنظرخواهی نیست. اما اگر دعوای اصلی قابل تجدیدنظر باشد، خوانده دعوا می‌تواند به هنگام تجدیدنظرخواهی، به صدور قرار دستور موقت نیز اعتراض نماید.
پرسش و پاسخ مرتبط
شرایط صدور دستور موقت چیست؟
الف- اصل دعوا اقامه شده یا قابل طرح باشد؛
ب- موضوع خواسته قرار دستور موقت باید متفاوت از خواسته دعوای اصلی باشد؛
ج- صدور دستور موقت مستلزم احراز فوریت است؛
د- صدور دستور موقت مستلزم گرفتن تأمین است؛
ه- اجرای دستور موقت مستلزم تأیید رئیس حوزه قضایی است.
آیا امکان اعتراض به صدور قرار دستور موقت وجود دارد؟
این قرار مستقلاً قابل تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی نیست. اما اگر دعوای اصلی قابل تجدیدنظر باشد، امکان اعتراض به این قرار همزمان با تجدیدنظرخواهی وجود دارد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
