هنگامی که شما قصد طرح دعوای حقوقی یا کیفری را علیه شخص دیگری دارید باید هزینه ی دادرسی آن را پرداخت نمایید. هزینه دادرسی نه تنها در دعاوی حقوقی و کیفری متفاوت است بلکه میزان آن در دعاوی حقوقی مختلف نیز یکسان نیست. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین اطلاعات جامع و کلاملی را در رابطه با موضوع مورد بحث در اختیار شما قرار خواهیم داد.
فهرست مطالب
هزینه دادرسی در دعاوی حقوقی
منظور از دعاوی حقوقی دعاوی است که دارای وصف مجرمانه نیست. دعاوی حقوقی برای جبران حق تضییع شده یا جبران خسارت یا تعیین و تکلیف موضوعی نزد دادگاه مطرح می شوند. از جمله دعاوی حقوقی می‌توان از دعوای طلاق، مهریه، افراز ملک مشاع، ارث، وصیت، تخلیه ملک، خلع ید، الزام به تنظیم سند رسمی و غیره نام برد.
طرح دعوای حقوقی در دادگاه‌ها مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است. این هزینه را خواهان می‌بایست به هنگام تنظیم و تقدیم دادخواست به حساب دولت واریز نماید. در غیر این صورت دادخواست توقیف می‌شود و دادگاه رسیدگی به دعوا را آغاز نخواهد کرد. شایان ذکر است اگر خواهان در دعوا پیروز شود، می‌تواند از دادگاه درخواست نماید تا هزینه دادرسی از خوانده‌ی دعوا گرفته شود.
هزینه دادرسی در دعاوی حقوقی با توجه به این موضوع که دعوا مالی است یا غیر مالی متفاوت است.
الف- در دعاوی غیر مالی
در مواردی که حق تضییع یا انکار شده غیر مالی باشد، دعوا غیر مالی است. حق غیر مالی حقی است که در اجرای آن منفعتی که مستقیماً قابل تقویم به پول باشد ایجاد نمی‌شود. از جمله دعاوی غیر مالی می‌توان به دعوای زوجیت، دعوای ولایت، دعای ابوّت و دعوای بنوّت اشاره نمود.
هزینه دادرسی در دعاوی غیر مالی ثابت است که به صورت سالینه از سوی دولت اعلام می شود. این هزینه برای سال 1402 به شرح زیر است:
1- بهای اوراق دادخواست و اظهارنامه و برگ اجرائیه دادگاه‌ها و هیأت‌های حل اختلاف موضوع قانون کار برای هر برگ:۲۰ هزار ریال؛
2- هزینه دادرسی در دعاوی غیرمالی، درخواست تأمین دلیل و تأمین خواسته در کلیه مراجع قضائی بسته به نوع دعوی: از ۴۰۰ هزار تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار ریال طبق بخشنامه رییس قوه قضاییه؛
3- هزینه درخواست تصویر از اوراق پرونده:۵۰ هزار ریال؛
4- هزینه اعتراض و درخواست تجدیدنظر از قرارهای قابل تجدیدنظر در دادگاه و دیوان عالی کشور: ۳۰۰ هزار ریال.
ب- در دعاوی مالی
هر گاه حق تضییع یا انکار شده مالی باشد، دعوا نیز مالی است. حق مالی آن است که اجرای آن مستقیماً برای دارنده ایجاد منفعتی نماید که قابل قیمت گذاری به پول باشد.
هزینه دادرسی دعاوی حقوقی مالی بر اساس خواسته دعوا به گونه‌ای که در دادخواست تقویم یا تعیین می‌شود، محاسبه می‌گردد. این هزینه به شرح زیر است:
1- بهای اوراق دادخواست و اظهارنامه و برگ اجرائیه دادگاه‌ها و هیأت‌های حل اختلاف موضوع قانون کار برای هر برگ۲۰ هزار ریال؛
2- دعاوی مالی در مرحله بدوی تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال: دو و نیم درصد ارزش خواسته؛
3- دعاوی مالی در مرحله بدوی بیش از ۲۰۰ میلیون ریال: سه و نیم درصد ارش خواسته؛
4- دعاوی مالی در مرحله تجدیدنظر و واخواهی: چهار و نیم درصد محکوم‌به؛
5- دعاوی مالی در مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی و اعتراض ثالث: پنج و نیم درصد محکوم‌به؛
6- در صورتی که قیمت خواسته در دعاوی مالی در موقع دادخواست مشخص نباشد: یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال؛
7- هزینه اعتراض و درخواست تجدیدنظر از قرارهای قابل تجدیدنظر در دادگاه و دیوان عالی کشور: 300 هزار ریال.
هزینه دادرسی در دعاوی کیفری
دعوای کیفری به دعوایی است که دارای وصف مجرمانه می‌باشد. مانند دعوای قتل، سرقت، کلاهبرداری، اختلاس و غیره. به بیان دیگر هنگامی که جرمی به وقوع می‌پیوندد، دعوای کیفری طرح می‌شود. دعوای کیفری را بزه دیده جرم، یعنی شخصی که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می شود، اقامه می‌نماید.
اگر بزه دیده تعقیب مرتکب را درخواست کند، «شاکی» و اگر جبران ضرر و زیان متحمل شده از وقوع جرم ارتکابی را مطالبه نماید، «مدعی خصوصی» نامیده می‌شود. بزه دیده چه به عنوان شاکی و چه به عنوان مدعی خصوصی، اگر قصد طرح دعوا را داشته باشد باید هزینه دادرسی را پرداخت نماید. ماده 599 قانون آیین دادرسی کیفری در این خصوص بیان می دارد که شاکی باید هزینه شکایت کیفری را برابر قانون در هنگام طرح شکایت تأدیه کند. مدعی خصوصی نیز که به تبع امر کیفری مطالبه ضرر و زیان می‌کند، باید هزینه دادرسی را مطابق مقررات مربوط به امور مدنی بپردازد.
در این خصوص باید این نکته را مد نظر قرار داد که اگر شاکی توانایی پرداخت هزینه مذکور را نداشته باشد، به تشخیص دادستان یا دادگاهی که به موضوع رسیدگی می کند از پرداخت هزینه شکایت معاف می گردد. همچنین اگر مدعی خصوصی توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، دادگاه می تواند او را از پرداخت هزینه دادرسی برای همان موضوعی که مورد ادعا است، به طور موقت معاف نماید. شایان ذکر است که در هر صورت هیچ مقام قضایی نمی تواند رسیدگی به امر کیفری را به علت عدم پرداخت هزینه دادرسی از سوی مدعی خصوصی به تأخیر بیاندازد.
میزان هزینه دادرسی در امور کیفری
1- هزینه تقدیم شکایت کیفری:100 هزار ریال، افراد ناتوان مالی به تشخیص دادستان یا رییس حوزه قضایی از پرداخت این هزینه معاف هستند؛
2- هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر از احکام کیفری:۳۰۰ هزار ریال؛
3- هزینه اعتراض به قرارهای قابل اعتراض دادسرا: ۲۰۰ هزار ریال؛
4- هزینه اعاده دادرسی کیفری در دیوان عالی کشور: ۵۰۰ هزار ریال؛
5- هزینه درخواست اجرای ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲: ۳۰۰ هزار ریال؛
6- تقدیم شکایت به دادسرای انتظامی قضات: 300 هزار ریال.
در خصوص هزینه ی دادرسی در امور کیفری باید به این موضوع توجه کنیم که هزینه دادرسی پرونده های مربوط به صدور چک که با توجه به میزان آن تعیین می شود و به شرح زیر است:
1- تا مبلغ یک میلیون ریال:۶۰ هزار ریال؛
2- نسبت به مازاد تا ده میلیون ریال:۳۰۰ هزار ریال؛
3- نسبت به مازاد تا یکصد میلیون ریال:۴۰۰ هزار ریال؛
4- نسبت به مازاد بر یکصد میلیون ریال: یک در هزار.
نکته ی دیگری که در خصوص این هزینه در امور کیفری باید به آن توجه کنیم این است که مطابق با ماده 563 قانون آیین دادرسی کیفری: «شاکی یا مدعی خصوصی می‌تواند در هر مرحله از دادرسی تمام هزینه‌های پرداخت شده دادرسی را از مدعی علیه طبق مقررات مطالبه کند. دادگاه پس از ذی حق شناختن وی، مکلف است هنگام صدور حکم، مدعی علیه را به پرداخت هزینه‌های مزبور ملزم کند».
هزینه اجرای احکام مدنی
اجرای احکام مدنی نیز دارای هزینه است. هزینه اجرای احکام مدنی به شرح زیر است:
1- هزینه اجرای احکام دعاوی مالی موضوع بند ۱ ماده ۱۵۸ قانون اجرای احکام مدنی: ۵% محکوم به؛
2- هزینه اجرای احکام دعاوی غیرمالی و احکامی که محکوم‌به آن تقویم نشده و هزینه اجرای آرا و تصمیمات مراجع غیردادگستری از ۴۰۰ هزار تا یک میلیون ۸۰۰ هزار ریال طبق بخشنامه رییس قوه قضاییه؛
3- هزینه اجرای موقت احکام در کلیه مراجع قضایی۳۰۰ هزار ریال؛
4- هزینه اعتراض شخص ثالث به اجرای احکام مدنی۲۰۰ هزار ریال.
موارد معافیت از پرداخت هزینه دادرسی
قانون در مواردی بعضی از اشخاص و نهاد‌ها را از پرداخت این هزینه معاف می‌نماید. این موارد عبارت‌اند از: بنیاد مستضعفان، بنیاد شهید، کمیته ی امداد امام خمینی (ره)، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و اشخاص معسر. اشخاص معسر می‌بایست دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نزد دادگاه اقامه نمایند.
پرسش و پاسخ مرتبط
هزینه دادرسی را چه کسی پرداخت می‌کند؟
هزینه دادرسی را در دعاوی حقوقی خواهان دعوا و در دعاوی کیفری شاکی یا مدعی خصوص پرداخت می‌نماید.
آیا پس از پیروزی در دعوای کیفری یا حقوقی می‌توان هزینه دادرسی را از خوانده دعوا یا مشتکی عنه (کسی که شکایت کیفری علیه او انجام می‌شود) بازپس گرفت؟
بله. این امکان هم در دعاوی حقوقی وجود دارد و هم در دعاوی کیفری.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
