مطابق با اصل 51 قانون اساسی هیچ نوع مالیاتی وضع نمیشود مگر به موجب قانون. موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف نیز به موجب قانون مشخص می‌شود. منظور از قانون مصوبات مجلس است. بنابراین وضع هر نوع مالیات و موارد معافیت از آن مستلزم تصویب در مجلس است. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین این موضوع را مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دهیم.
فهرست مطالب
مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم
مالیات مستقیم، به موجب قانون مالیات‌های مستقیم و بدون واسطه از درآمد یا دارایی اشخاص اعم از شخص حقیقی مانند انسان و شخص حقوقی مانند شرکت‌های تجاری مشمول این قانون دریافت می‌شود. انواع مالیات مستقیم عبارت است از:
الف- بر دارایی: این موارد شامل مالیت بر ارث و حق تمبر است؛
ب- بر درآمد: این مورد شامل مالیات بر درآمد املاک، بر درآمد مشاغل، بر درآمد اشخاص حقوقی و بر درآمد اتفاقی است.
مالیات غیر مستقیم، به عنوان مالیاتی که بر مصرف کننده نهایی (هر یک از شهروندان) تحمیل می‌شود، به صورت غیر مستقیم به قیمت کالا یا خدمات اضافه می‌گردد و شامل موارد زیر است:
الف- بر واردات: این مورد شامل مالیات بر حقوق گمرکی، بر سود بازرگانی، بر حق ثبت سفارش کالا، بر واردات اتومبیل و بر حق ثبت است؛
ب- بر فروش: این مورد شامل فروش فرآورده‌های نفتی، فروش الکل طبی و بهداشتی، فروش سیگار و فروش خودرو است؛
ج- بر مصرف: این مورد همان مالیات بر ارزش افزوده است.
اشخاص مشمول قانون مالیات مستقیم
مطابق با ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص زیر مشمول این قانون هستند:
الف- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی (مانند انسان) یا اشخاص حقوقی (مانند شرکت تجاری) نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران؛
ب- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نماید؛
ج- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌کند؛
د- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نماید؛
ه- هر شخص غیرایرانی (اعم از حقیقی و یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک‌های فنی و یا واگذاری فیلم‌های سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آنها می‌گردد) از ایران تحصیل می‌کند؛
و- شرکت‌های دولتی.
شایان ذکر است، مطابق با ماده دو قانون مذکور اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات‌های موضوع این قانون نیستند:
الف- وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی؛
ب- دستگاه‌هایی که بودجه آنها وسیله دولت تأمین می‌شود؛
ج- شهرداری‌ها و دهیاری‌ها.
موارد معاف از مالیات
برخی در‌آمد‌ها یا فعالیت‌ها یا فعلالیت در برخی مناطق از پرداخت مالیات مستقیم معاف می‌باشند. موارد معاف از پرداخت مالیات به دو دسته مالیات با نرخ صفر و معافیت به معنای خاص تقسیم می‌شوند.
شایان ذکر است مطابق با بند الف ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم: «منظور از مالیات با نرخ صفر روشی است که مؤدیان مشمول آن مکلف به تسلیم اظهارنامه، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد، برای درآمدهای خود به ترتیب مقرر در این قانون و در مواعد مشخص‌شده به سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشند و سازمان مذکور نیز مکلف به بررسی اظهارنامه و تعیین درآمد مشمول مالیات مؤدیان براساس مستندات، مدارک و اظهارنامه مذکور است و پس از تعیین درآمد مشمول مالیات مؤدیان، مالیات آنها با نرخ صفر محاسبه می‌شود».
منظور از معافیت به معنای خاص این است که در برخی فعالیت‌ها درآمد حاصله از پرداخت مالیات معاف است و صاحب درآمد نیز به داشتن دفاتر و تسلیم اظهارنامه نیازی ندارد. از جمله این موارد می‌توان از درآمد ناشی از کشاورزی اشخاص حقیقی مانند انسان، درآمد اشخاص حقیقی ناشی از اجاره املاک مسکونی تا 150 متر در تهران و 200 متر در سایر نقاط، سود و جوایز مربوط به سپرده بانکی یا اوراق مشارکت اشخاص حقیقی، جهیزیه منقول و مهریه نام برد.
تسلیم اظهارنامه مالیاتی
جهت تعیین مالیات، هر شخصی اعم از حقوقی و حقیقی باید اظهارنامه مربوطه را در مدت زمان قانونی به اداره دارایی تسلیم نماید. در غیر این صورت مشمول جریمه‌های قانونی خواهد شد. این اظهارنامه در واقع گزارش مالی در خصوص یک سال فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی است. این اظهارنامه به صورت اینترنتی و از طریق سایت https://tax.gov.ir بارگذاری می‌شود.
مهلت تسلیم اظهارنامه برای اشخاص حقیقی تا پایان خرداد ماه هر سال است. اگر شخصی در این مدت به هر دلیلی نتواند اظهارنامه اینترنتی خود را در سامانه مربوطه بارگذاری نماید، می‌تواند پیش از پایان مهلت مذکور، اظهارنامه خود را پست کند. در این صورت تاریخ تسلیم اظهارنامه، تاریخ پست کردن آن است. هر چند اظهارنامه پس از مهلت مقرر قانونی به اداره دارایی برسد.
در خصوص اشخاص حقوقی مانند شرکت‌های تجاری این رویه متفاوت است. در واقع مهلت تسلیم اظهارنامه برای اشخاص حقوقی 4 ماه پس از پایان سال مالی آنها است. برای مثال اگر سال مالی یک شرکت تا پایان سال شمسی باشد، این شرکت باید حداکثر تا پایان تیر ماه اظهارنامه خود را به اداره دارایی تسلیم نماید.
عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
عدم تسلیم اظهارنامه به اداراه دارایی یا کتمان درآمد یا اعلام هزینه غیر واقعی دارای عواقب قانونی است. این عواقب عبارت‌اند از:
الف- جریمه
در واقع مطابق با ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم «در کلیه مواردی که مؤدی یا نماینده او که به موجب مقررات این قانون از بابت پرداخت مالیات مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی است چنانچه نسبت به تسلیم آن در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل سی درصد (۳۰ %) مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون و ده درصد (۱۰ %) مالیات متعلق برای سایر مؤدیان می‌باشد».
شایان ذکر است در صورت کتمان درآمد در اظهارنامه‌های تسلیمی و یا اعلام هزینه‌های غیرواقعی در آن نیز، مؤدی مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی خواهد شد. این جریمه معادل سی درصد (۳۰ %) مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع قانون مذکور و ده درصد (۱۰ %) مالیات متعلق برای سایر مؤدیان است.
ب- محاسبه مالیات به صورت علی‌الرأس و برآوردی
یکی از عواقل عدم تسلیم اظهارنامه این است که ممیزان اداره دارایی به صورت علی‌الرأس و برآوردی مقدار درآمد مؤدیان را محاسبه خواهند نمود. همچنین در صورت وجود اشتباه در اظهارنامه تسلیمی، ممیزان اداره دارایی می‌توانند آن را اصلاح نمایند. ماده 226 قانون مالیات‌های مستقیم در این خصوص بیان می‌دارد:
«عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر از طرف مؤدیانی که مکلف به تسلیم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود زیان هستند موجب عدم‌رسیدگی به ترازنامه و حساب و سود و زیان آنها که در موعد مقرر قانونی تسلیم شده است در مهلت مذکور در ماده ۱۵۶ این قانون نخواهد بود. در غیر‌این صورت درآمد مذکور در ترازنامه یا حساب سود و زیان تسلیمی قطعی خواهد بود.
تبصره- به مؤدیان مالیاتی اجازه داده می‌شود در صورتی که به نحوی از انحاء در اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان تسلیمی از نظر‌محاسبه اشتباهی شده باشد، با ارائه مدارک لازم ظرف یک ماه از تاریخ انقضاء مهلت تسلیم اظهارنامه نسبت به رفع اشتباه اقدام و اظهارنامه یا ترازنامه‌یا حساب و زیان اصلاحی را حسب مورد تسلیم نماید. و در هر حال تاریخ تسلیم اظهارنامه مؤدی تاریخ تسلیم اظهارنامه اول می‌باشد».
اعتراض به برگ تشخیص
پس از آن که مؤدیان، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی اظهارنامه ارسال می‌کنند و در مواردی که خود ممیزان به دلیل عدم ارسال اظهارنامه و به صورت علی‌الرأس و برآوردی مالیات را تعیین می‌نمایند، برگ تشخیص صادر می‌شود. مطابق با ماده 238 قانون مورد بحث اعتراض به برگ تشخیص ممکن است.
در واقع در مواردی که برگ تشخیص صادر و به مؤدی ابلاغ می‌شود، چنانچه مؤدی نسبت به آن معترض باشد می‌تواند ظرف سی‌روز از تاریخ ابلاغ شخصاً یا به وسیله وکیل تام‌الاختیار خود با ارائه دلایل و اسناد و مدارک کتباً از اداره دارایی تقاضای رسیدگی مجدد نماید.
در صورت عدم توافق مؤدی با ممیز کل، پرونده به هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی ارجاع داده می‌شود. تصمیم هیئت بدوی مذکور ظرف مدت زمان 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در هیأت حل اختلاف تجدیدنظر است. رأی این هیأت قطعی و لازم الاجرا می‌باشد. اما می‌توان به آن اعتراض نمود.
اعتراض به آرای قطعی هیئت حل اختلاف مالیاتی
مؤدیان می‌توانند به سه شکل به آرای قطعی هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر اعتراض بنمایند:
1- مؤدی یا اداره امور مالیاتی می‌توانند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیأت حل اختلاف مالیاتی، به استناد عدم رعایت قوانین و‌مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت و نقض رأی و تجدید رسیدگی را درخواست کنند. در صورتی که شورای عالی اعتراض را وارد بداند، پرونده را به هیئت حل اختلاف دیگری ارجاع می‌دهد تا نسبت به آن رسیدگی انجام شود؛
2- در مورد مالیات‌های قطعی موضوع قانون مذکور و مالیات‌های غیرمستقیم که در مرجع دیگری قابل طرح نباشد و به ادعای غیر عادلانه بودن مالیات مستنداً به مدارک و دلائل کافی از طرف مؤدی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود، وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند پرونده امر را به هیأتی مرکب از سه نفر به انتخاب خود‌جهت رسیدگی ارجاع نماید؛
3- مؤدیان می‌توانند ظرف مدت سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی، نسبت به آن در دیوان عدالت اداری اعتراض نمایند.
در پایان لازم به ذکر است، این مطلب جهت افزایش آگاهی حقوقی شما تدوین شده است. بنابراین پیشنهاد می‌شود چنانچه در رابطه با موضوعات مالیاتی نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین با وکیل مالیاتی دارید اپلیکیشن حقوقی لاوین را نصب نمایید. همچنین می‌توانید جهت مشاوره حقوقی حضوری با وکیل دادگستری متخصص در حقوق مالیاتی بو ثبت درخواست پذیرش وکالت با دفتر گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید.
پرسش و پاسخ مرتبط
آیا اعتراض به برگ تشخیص ممکن است؟
بله، این امکان وجود دارد. در واقع اگر مؤدی نسبت به برگ تشخیص معترض باشد می‌تواند ظرف سی‌روز از تاریخ ابلاغ کتباً از اداره دارایی تقاضای رسیدگی مجدد نماید.
عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی چه عواقبی دارد؟
عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر قانونی نه نتها مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی است بلکه سبب می‌شود تا ممیزان اداره دارایی به صورت علی‌الرأس و برآوردی مقدار درآمد مؤدیان را محاسبه نمایند.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
