ترکه به معنای تمامی اموال و حقوق مالی است که از متوفی به جا مانده است. اگر وراث متوفی در خصوص تقسیم ترکه با هم اختلاف داشته باشند، هر یک از آن‌ها می‌تواند با مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست، از دادگاه تقاضای تقسیم ترکه را بنماید. در این نوشتار اطلاعات مفید و کاربردی را در خصوص موضوع تقسیم ترکه در اختیار شما قرار خواهیم داد.
توصیه می‌شود اگر در رابطه با موضوع تقسیم ترکه نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین با وکیل حقوقی دارید، به سایت گروه حقوقی لاوین وارد شوید. همچنین می‌توانید جهت مشاوره حقوقی حضوری یا ارجاع پرونده به وکیل حقوقی با دفتر گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید. وکلای متخصص ما در دپارتمان حقوق خانواده و امور حِسبی آماده ارائه خدمات حقوقی با کیفیتی متفاوت در این رابطه به شما می‌باشند.
فهرست مطالب
مفهوم تقسیم
ترکه شامل تمامی اموال و حقوقی مالی شخص متوفی است که پس از مرگ به صورت مشاع در مالکیت وراث قرار گرفته است. در واقع هنگامی که شخصی فوت می‌نماید، وراث نسبت به ترکه به صورت مشاع با یکدیگر شریک می‌شوند. منظور از مشاع بودن این است که وراث در جزء جزء ترکه با یکدیگر شریکند. برای جداسازی سهم (حصه) هر یک از وراث نسبت به دیگری از مال مشاع، تقسیم انجام می‌شود. تقسیم ممکن است با توافق وراث صورت بپذیرد و در صورت عدم توافق و درخواست هر یک از ورثه یا اشخاص ذی‌نفع، دادگاه آن را انجام خواهد داد.
اشخاصی که حق تقدیم دادخواست تقسیم ترکه را دارند
پرسشی که در این قسمت از مقاله در صدد پاسخگویی به آن هستیم این است که چه اشخاصی می‌توانند از دادگاه تقاضای تقسیم ترکه را بنمایند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که فقط اشخاص زیر حق دارند از دادگاه این درخواست را بنمایند:
1- ورثه: هر یک از ورثه می‌تواند از دادگاه درخواست تقسیم ترکه را بنماید؛
2- وصی: شخصی است که متوفی پیش از مرگ خود و در وصیت‌نامه، انجام اموری را بر عهده او قرار داده است. وصی می‌تواند نسبت به این امور از دادگاه درخواست تقسیم ترکه را بنماید؛
3- موصی‌له: شخصی که متوفی به نفع او وصیت کرده است. برای مثال متوفی وصیت کرده است که دو دنگ از یک ملک را به نفع پسر عموی خودم وصیت می‌کنم. در اینجا پسر عموی متوفی، موصی‌له است و می‌تواند نسبت به این ملکی که به نفع او وصیت کرده است از دادگاه تقاضای تقسیم ترکه بنماید؛
4- شخصی که قسمتی از ترکه به او منتقل شده است. برای مثال یکی از وراث سهم خود از ترکه را به شخص دیگری منتقل نموده است. در اینجا آن شخص می‌تواند نسبت به آنچه به او منتقل شده است این درخواست را از دادگاه بنماید؛
5- اگر یکی از وراث محجور باشد یعنی نابالغ یا سفیه یا مجنون باشد، حسب مورد ولی (پدر یا جد پدری) یا قیم او می‌تواند از دادگاه این تقاضا را بنماید؛
6- هرگاه یکی از ورثه غایب باشد، امین او می‌تواند از دادگاه تقاضای مذکور را کند.
اگر شخصی غیر از اشخاص مذکور از دادگاه تقضای تقسیم ترکه را بنماید، دادگاه قرار رد دادخواست را صادر خواهد کرد.
دادخواست تقسیم ترکه و دادگاه صالح
تقاضای تقسیم ترکه به موجب دادخواست انجام می‌شود. در واقع تنظیم دادخواست اولین گام جهت تقسیم ترکه است. در این دادخواست علاوه بر نام و مشخصات درخواست کننده و متوفی، باید نام و مشخصات ورثه و اشخاص دیگری که ترکه بین آن‌ها تقسیم می‌شود و سهم هر یک از آن‌ها نیز ذکر شود.
برای تقدیم این دادخواست به دادگاه باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نموده و از طریق این دفاتر دادخواست خود را به دادگاه تقدیم نمایید. هر چند که دفاتر خدمات قضایی دادخواست شما را به دادگاه صالح ارسال می‌کنند اما بهتر است که شما در دادخواست دادگاه صالح را مشخص نموده و دادخواست خود را خطاب به آن دادگاه بنویسید.
دادگاه صالح جهت رسیدگی به این دادخواست، دادگاه حقوقی است که آخرین محل اقامت یا سکونت متوفی در حوزه قضایی آن بوده است. منظور از محل اقامت، محلی است که متوفی در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او (محل کار) نیز در آن محل است. اگر محل سکونت شخصی، با مرکز مهم امور او متفاوت باشد، برای مثال محل سکونت و محل کار شخصی در دو شهر مختلف باشد، مرکز مهم امور او یعنی محل کار او اقامتگاه آن شخص محسوب می‌شود.
شایان ذکر است، صدور گواهی حصر وراثت که در نتیجه تقدیم دادخواست انحصار وراثت صادر می‌شود و تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن در صلاحیت شورای حل اختلاف است اما دعوای تقسیم ترکه در صلاحیت دادگاه حقوقی آخرین محل سکونت یا اقامت متوفی می‌باشد.
انواع تقسیم در تقسیم ترکه
برای جداسازی سهم هر یک از وراث از ترکه، دادگاه عمل تقسیم را به یکی از روش‌های زیر انجام می‌دهد:
1- تقسیم به افراز
این روش در خصوص تمامی اموال امکان‌پذیر نیست. در واقع افراز اموالی ممکن است که دارای اجزای مساوی باشند مانند: یک زمین ساده که قطعات مختلف آن دارای اوصاف یکسانی هستند. بنابراین افراز یک مجتمع آپارتمانی ممکن نیست؛
2- تقسیم به تعدیل
این روش در خصوص اموالی کاربرد دارد که قابل افراز نیستند ولی می‌توان آن‌ها را از حیث قیمت میان شرکاء تقسیم نمود. در واقع در اینجا می‌توان سهم هر یک از شرکاء را به نحوی تقسیم نمود که از نظر قیمت برابر باشند و نیاز به دادن مابه‌التفاوت نباشد.
برای مثال فرض نمایید که ترکه متوفی عبارت است از یک خودرو به قیمت 100 میلیون تومان و یک تخته فرش به قیمیت 50 میلیون تومان و وراث نیز فقط یک فرزند پسر و یک فرزند دختر هستند. در اینجا سهم فرزند پسر دو برابر فرزند دختر است. بنابراین می‌توان خودرو را به پسر و تخته فرش را به دختر داد. در اینجا هر کدام از ورثه ارزشی برابر با سهم خود از ترکه را می‌برد بدون آن که از همه اموال به اندازه سهم خود را تملک نماید.
3- تقسیم به رد
اگر به دلیل عدم هماهنگی قیمت‌ها امکان اعمال روش تعدیل وجود نداشته باشد، این روش پیشنهاد می‌شود. در این روش ورثه‌ای که مال با ارزش تر از تملک می‌کند باید مابه‌التفاوت قیمت را به ورثه دیگر پرداخت نماید. برای نمونه فرض نمایید که در مثال بالا قیمت خودر 105 میلیون و قیمت تخته فرش 55 میلیون تومان است. در اینجا فرزند پسر باید 5 میلیون تومان به فرزند دختر بپردازد.
4- فروش
اگر هیچ کدام از روش‌های تقسیم به تعدیل و تقسیم به رد جهت تقسیم ترکه ممکن نباشد یا ورثه در مورد آن موافقت نکند، دادگاه دستور فروش ترکه را صادر نموده و قیمت آن میان وراث، با توجه به سهم آن‌ها تقسیم خواهد شد.
موارد ممنوعیت تقسیم به افراز در تقسیم ترکه
در برخی موارد تقسیم به افراز ممنوع است. این موارد عبارت‌اند از:
1- اگر افراز سبب شود که ترکه ارزش مالی خود را از دست بدهد. برای نمونه اگر ترکه یک تخته فرش گران‌بها باشد، ورثه نمی‌توانند حتی با تراضی با یکدیگر آن را به روش افراز تقسیم کنند زیرا در صورت نصف شدن فرش، ارزش مالی آن از بین خواهد رفت.
2- اگر قوانین و مقررات تقسیم را ممنوع اعلام کرده باشند. برای نمونه اگر ترکه یک قطعه زمین 100 متری واقع در منطقه الف باشد و شهرداری، تقسیم قطعلات کمتر از 200 متر را را به قطعات کوچکتر ممنوع کرده است.
پرسش و پاسخ مرتبط
چه اشخاصی می‌توانند از دادگاه تقاضای تقسیم ترکه را بنمایند؟
اشخاص زیر می‌توانند از دادگاه تقاضای تقسیم ترکه را بنمایند:
هر یک از ورثه، وصی، موصی‌له، شخصی که قسمتی از ترکه به او منتقل شده است، ولی (پدر یا جد پدری) یا قیم ورثه محجور، امین ورثه غایب.
دادگاه صالح جهت رسیدگی به دادخواست تقسیم ترکه کدام دادگاه است؟
دادگاه صالح جهت رسیدگی به دادخواست تقسیم ترکه، دادگاه حقوقی است که آخرین محل اقامت یا سکونت متوفی در حوزه قضایی آن بوده است.
در چه مواردی تقسیم به افراز، حتی با توافق ورثه ممنوع است؟
اگر تقسیم به افراز سبب شود که مالی که جزء ترکه است ارزش مالی خود را از دست بدهد یا تقسیم به موجب قوانین و مقررات ممنوع باشد، حتی با توافق طرفین نیز نمی‌توان مال مشاع را که جزء ترکه است به روش افراز میان ورثه تقسیم نمود.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
