مسئولیت کیفری بازرس شرکت

مسئولیت کیفری بازرس شرکت به تخلفات و جرایمی مربوط می‌شود که ممکن است در حین انجام وظایف خود مرتکب شود. تخلفات کیفری بازرس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

الف– تقلب مالی: اگر بازرس اطلاعات مالی را به‌طور عمدی تغییر دهد یا مخفی کند.

ب– سوءاستفاده از موقعیت: استفاده از اطلاعات داخلی شرکت برای منافع شخصی.

ج– عدم گزارش تخلفات یا گزارش خلاف واقع: اگر بازرس تخلفات مدیران را گزارش نکند و این موضوع منجر به خسارت به سهامداران شود. همچنین اگر بازرس عمداً اطلاعات خلاف واقع به مجمع عمومی بدهد و یا اطلاعات خلاف واقع را تائید کند بر اساس ماده ۲۶۷ لایحه اصلاح قانون تجارت به حبس محکوم می شود.

د– قبول سمت بازرس در صورت ممنوعیت: چنانچه شخصی برای بازرس شدن به استناد ماده ۱۴۷ لایحه اصلاحی قانون تجارت منع قانونی داشته باشد و و با علم به این ممنوعیت سمت بازرس را قبول کند، مجرم است؛ مطابق ماده 266:« هر فردی که با وجود منع قانونی، به‌طور آگاهانه سمت بازرسی را در شرکت سهامی بپذیرد و به آن عمل کند، به حبس تادیبی از دو ماه تا شش ماه یا جریمه نقدی از 20,000 تا 100,000 ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

مسئولیت بازرس در شرکت سهامی خاص

در شرکت‌های سهامی خاص بازرس معمولاً به‌دلیل محدود بودن تعداد سهامداران و روابط نزدیک‌تر بین آن‌ها، نظارت دقیق‌تری بر فعالیت‌ها دارد. در ذیل به اهم این وظایف اشاره خواهد شد.

1- بررسی حساب‌ها

در شرکت سهامی خاص، بازرسان مکلفند در خصوص صحت صورت دارایی و صورتحساب دوره عملکرد و حساب سود و زیان و ترازنامه‌ای که مدیران به منظور تسلیم به مجمع عمومی تهیه می‌کنند اظهارنظر نمایند.
البته نقش بازرس در اینجا صرفاً نظارتی است، به این معنا که نمی‌تواند در حساب‌های شرکت دخالت کرده و آن را تدوین یا تنظیم کند یا تغییری در آن ایجاد نماید.

۲- اطلاع‌رسانی و تهیه گزارش

بازرس باید اطلاعات مورد نیاز را در خصوص امور بازرسی شرکت داشته باشد تا در صورت لزوم سهامداران و در برخی موارد مقامات قضایی را از وضعیت حساب‌های شرکت مطلع کند. همچنین بازرس مکلف است که گزارش‌های مختلفی را به مجامع عمومی ارائه نماید، از جمله تسلیم گزارشی جامع به مجمع عمومی سالانه شرکت که این گزارش باید ده روز پیش از برگزاری مجمع در مرکز شرکت جهت مراجعه سهامداران آماده باشد. همچنین بازرسان مکلف هستند که در صورتی که تخلف یا تغییر در رابطه با امور شرکت از مدیر عامل یا مدیران شرکت مشاهده نمایند به اولین مجمع عمومی گزارش دهند.

۳- ماموریت‌های نظارتی خاص

الف– بازرس باید در مواردی تحقیق کند که مدیران شرکت دارای تعدادی سهام وثیقه‌ای هستند یا خیر؛ در صورت مشاهده هرگونه تخلف از مقررات قانونی و اساسنامه شرکت در مورد سهام وثیقه مراتب را به مجمع عمومی عادی گزارش دهد.

ب– بازرس درباره صحت مطالب و اطلاعاتی که مدیران در اختیار مجامع عمومی گذاشته‌اند اظهار نظر می‌کند و در صورتی که اطلاعاتی بر خلاف واقع در اختیار صاحبان سهام قرار گیرد مراتب به مجمع عمومی اطلاع داده می‌شود.

ج– بازرس باید اطمینان حاصل کند که حقوق صاحبان سهام نظیر تقسیم سود و حق رای، در حدودی که قانون و اساسنامه شرکت تعیین کرده است، به طور یکسان رعایت شده باشد.

د– در صورتی که مدیران، مجمع عمومی را دعوت نکنند، بازرس یا بازرسان مکلفند به درخواست سهامدارانی که حداقل یک پنجم سرمایه شرکت متعلق به ایشان است، مجمع مورد نظر را تشکیل دهند. در صورتی که بازرس تشخیص دهد، می‌تواند مجمع عمومی عادی را به طور فوق العاده دعوت کند.

انواع جرایم مهم بازرسان شرکت

جرایم مهمی که ممکن است توسط بازرس انجام شود، شامل موارد زیر است:

الف– تقلب و کلاهبرداری: اگر بازرس اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده‌ای را ارائه دهد، می‌تواند به‌عنوان متهم به تقلب شناخته شود.

ب– عدم رعایت قوانین: بازرسی که قوانین و مقررات مربوط به حسابداری و مالیات را رعایت نکند، ممکن است با مشکلات قانونی مواجه شود.

ج– افشای اطلاعات محرمانه: انتشار اطلاعات محرمانه شرکت بدون مجوز می‌تواند عواقب کیفری جدی برای بازرس داشته باشد.

وظایف بازرس شرکت

وظایف بازرس شامل موارد زیر است:

الف– نظارت بر صورت‌های مالی: بازرس موظف است صورت‌های مالی شرکت را بررسی کند و اطمینان حاصل کند که این صورت‌ها دقیق و صحیح هستند.

ب– گزارش‌دهی به مجمع عمومی: بازرس باید گزارشی از فعالیت‌ها و بررسی‌های خود تهیه کرده و آن را در مجمع عمومی سهامداران ارائه دهد.

ج– بررسی رعایت قوانین: بازرس باید اطمینان حاصل کند که شرکت تمامی قوانین و مقررات مربوطه را رعایت می‌کند.

د– نظارت بر فعالیت‌های هیئت مدیره: بازرس باید بر تصمیمات و فعالیت‌های هیئت مدیره نظارت کند تا از سوءاستفاده یا تخلف جلوگیری کند.

مسئولیت مدنی بازرس شرکت

مسئولیت مدنی بازرس به معنای تعهدات قانونی وی در قبال سهامداران و سایر ذینفعان شرکت است. اگر بازرس در انجام وظایف خود تقصیر کند یا به‌ طور عمدی اطلاعات نادرستی را ارائه دهد، ممکن است دارای مسئولیت مدنی شناخته شود. مسئولیت مدنی بازرس شامل جبران خسارت‌های مالی یا سایر روش های جبران خسارت است که به‌دلیل عدم رعایت اصول حرفه‌ای یا تخلف از قوانین و مقررات به سهامداران یا شرکت یا اشخاص ثالث وارد می‌شود.

ماده ۱۵۴ لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت برای بازرسان شرکت مسئولیت مدنی در نظر گرفته است. مطابق این ماده:«بازرس یا بازرسان در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلفاتی که در انجام وظیفه خود مرتکب می شوند، مسئول جبران خسارات وارده خواهند بود.» لازم به ذکر است که این ماده مسئولیت جدید یا اضافه ای را برای بازرسان بیان نکرده است، چراکه مطابق قانون مسئولیت مدنی و قانون مدنی هر شخص (اعم از بازرس و غیر بازرس) اگر به دیگری خسارت وارد کند ، ملزم به جبران خسارت خواهد بود.

شرایط تحقق مسئولیت مدنی بازرس

برای ایجاد مسئولیت مدنی بازرس، می‌بایست شرایط زیر محقق شود:

الف– نقص یا تقصیر در انجام وظایف: باید اثبات شود بازرس در انجام وظایف خود کوتاهی کرده است. این زیان می تواند ناشی از فعل یا ترک فعل باشد.

ب– ورود ضرر و زیان: باید ثابت شود که این کوتاهی منجر به ضرر و زیان مالی برای شرکت یا سهامداران یا اشخاص ثالث شده است.

ج– وجود رابطه سببیت مستقیم بین خسارت و فعل عامل زیان: باید ارتباط مستقیمی بین تقصیر و فعل یا ترک فعل بازرس و ورود خسارت وارد شده وجود داشته باشد.

مسئولیت بازرسان شرکت تضامنی است یا نسبی؟

چنانچه تعداد بازرسان شرکت بیش از یک نفر باشد و خسارتی به شرکت وارد شود که بازرسان مسئول آن باشند، اگر قائل به مسئولیت تضامنی باشیم، فارغ از اینکه هر کس چه میزان خسارت وارد کرده است، هر یک مسئول کل خسارات وارد شده شناخته می‌شود و چنانچه مسئولیت بازرسان را نسبی بدانیم، هر بازرس صرفاً به میزانی که خسارت وارد کرده است مسئولیت دارد. در قانون ما اصل بر مسئولیت نسبی است و تضامنی بودن مسئولیت نیاز به تصریح دارد. بنابراین در این مورد نیز اصل بر نسبی بودن است. البته چنانچه بازرسان و مدیران به طور مشترک موجب زیان شده باشند، خسارت وارده بین آنها تقسیم خواهد شد.

جمع بندی

در نهایت، می‌توان گفت که بازرس در شرکت‌های سهامی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. او با نظارت بر فعالیت‌ها و عملکرد و گزارش‌دهی صحیح، می‌تواند از حقوق سهامداران دفاع کند و به حفظ سلامت مالی و قانونی شرکت کمک نماید. مسئولیت‌های مدنی و کیفری او نشان‌دهنده اهمیت این نقش است و هرگونه تخلف می‌تواند عواقب جدی برای وی و همچنین شرکت داشته باشد.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– فروغ رضایی وکیل پایه یک دادگستری”