صلح خیاری چیست؟

صلح خیاری، نوعی عقد صلح است که در آن، یکی از طرفین (مصالح) با درج شرط خیار، حق فسخ معامله را برای خود حفظ می‌کند. این عقد بر اساس ماده ۷۵۲ قانون مدنی برای رفع تنازع یا جلوگیری از آن منعقد می‌شود و آثار حقوقی خاصی دارد.

شرایط صلح خیاری

عقد صلح خیاری یکی از عقود معین در قانون مدنی ایران است که تابع شرایط عمومی صحت معاملات، مندرج در ماده ۱۹۰ قانون مدنی، می‌باشد. این شرایط شامل قصد و رضا، اهلیت طرفین، مشروعیت جهت معامله، و موضوع معین است. با این حال، قانون مدنی شرایط ویژه‌ای را برای صحت عقد صلح خیاری تعیین کرده که رعایت آن‌ها برای اعتبار قرارداد ضروری است. در ادامه به این شرایط می‌پردازیم:

1- اهلیت طرفین: طبق ماده ۷۵۳ قانون مدنی، طرفین عقد صلح باید اهلیت معامله و تصرف در موضوع صلح را داشته باشند. این بدان معناست که طرفین نمی‌توانند صغیر، مجنون، سفیه یا به طور کلی محجور باشند. برای مثال، اگر شخصی به دلیل صغر سنی یا جنون دائم، اهلیت قانونی نداشته باشد، عقد صلح خیاری باطل خواهد بود.

2- مشروعیت موضوع صلح: ماده ۷۵۴ قانون مدنی صراحت دارد که صلح بر امور غیرمشروع، مانند انتقال مال مسروقه یا مواد مخدر، باطل است. این شرط تضمین می‌کند که عقد صلح خیاری در چارچوب قوانین شرعی و قانونی انجام شود.

3- توافق بر خیار: در صلح خیاری، خیار (حق فسخ) باید به صورت صریح در قرارداد ذکر شود. ماده ۱۸۸ قانون مدنی بیان می‌کند که عقد خیاری به عقدی گفته می‌شود که برای یکی از طرفین یا هر دو، حق فسخ وجود داشته باشد. این شرط، تمایز اصلی صلح خیاری با سایر انواع صلح است.

رعایت این شرایط نه تنها به اعتبار عقد کمک می‌کند، بلکه از بروز اختلافات حقوقی در آینده جلوگیری می‌کند. برای اطمینان از صحت قرارداد، توصیه می‌شود که طرفین با یک وکیل یا مشاور حقوقی مشورت کنند و سند صلح را در دفاتر اسناد رسمی تنظیم کنند.

هزینه و مالیات صلح خیاری

یکی از سوالات متداول درباره صلح خیاری، هزینه‌ها و مالیات‌های مرتبط با آن است. هزینه‌های این عقد به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: هزینه‌های تنظیم سند و مالیات‌های قانونی.

الف- هزینه تنظیم سند: تنظیم سند صلح خیاری در دفاتر اسناد رسمی انجام می‌شود و هزینه آن بر اساس تعرفه‌های رسمی محاسبه می‌شود. این هزینه بسته به نوع ملک (مسکونی، تجاری یا کشاورزی)، ارزش ملک، و پیچیدگی قرارداد متفاوت است. برای اطلاعات دقیق، باید به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کنید.

2- مالیات صلح خیاری: مالیات این عقد به ارزش ملک و نوع آن بستگی دارد.

برای مدیریت بهتر هزینه‌ها، مشورت با یک وکیل ملکی می‌تواند به شما کمک کند تا از تمامی جزئیات مالی آگاه شوید و از معافیت‌های قانونی بهره‌مند شوید.

فرق صلح خیاری با صلح عمری

صلح خیاری، عقدی است که در آن مصالح با درج شرط خیار، حق فسخ معامله را برای خود حفظ می‌کند. این ویژگی به مصالح امکان می‌دهد تا در صورت نیاز، قرارداد را به طور یک‌جانبه منحل کند. صلح خیاری می‌تواند به صورت عمری یا غیرعمری منعقد شود. در حالت غیرعمری، مالکیت عین و منافع ملک به طور کامل به متصالح منتقل می‌شود، مگر اینکه شرایط خاصی در قرارداد ذکر شده باشد. انعطاف‌پذیری صلح خیاری در امکان فسخ و عدم الزام به حفظ منافع برای مصالح، آن را برای معاملاتی مناسب می‌کند که طرفین به دنبال کنترل بیشتر بر معامله یا رفع تنازع هستند.

در مقابل، صلح عمری عقدی است که مالک، مالکیت عین ملک را به متصالح منتقل می‌کند، اما با دو شرط اصلی: اول، منافع ملک تا زمان حیات مالک (مصالح) برای او حفظ می‌شود؛ دوم، پس از فوت مصالح، مالکیت کامل (عین و منافع) به متصالح منتقل می‌گردد. صلح عمری اصولاً عقدی لازم است و بدون درج شرط خیار، امکان فسخ ندارد، مگر اینکه با توافق طرفین به صلح خیاری تبدیل شود. این نوع صلح برای انتقال تدریجی مالکیت، به‌ویژه در برنامه‌ریزی‌های خانوادگی مانند انتقال ملک به فرزندان، مناسب است و برخلاف صلح خیاری، تمرکز آن بر حفظ منافع مصالح در طول حیات اوست.

انتقال مالکیت در صلح خیاری

یکی از مهم‌ترین آثار عقد صلح خیاری، انتقال مالکیت عین و منافع از مصالح به متصالح است. این انتقال معمولاً با تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی انجام می‌شود و دارای ویژگی‌های خاصی است:

1- انتقال مالکیت عین: در صلح خیاری، مالکیت عین ملک (مانند زمین یا ساختمان) به متصالح منتقل می‌شود. این انتقال می‌تواند فوری یا مشروط به شرایط خاصی (مانند پرداخت مبلغ مشخص) باشد.

2- انتقال منافع: در صورتی که شرط خاصی در قرارداد ذکر نشده باشد، منافع ملک نیز به متصالح منتقل می‌شود. اما اگر صلح خیاری به صورت عمری تنظیم شده باشد، منافع تا زمان حیات مصالح برای او حفظ می‌شود.

نمونه قرارداد صلح خیاری

۱– مصالح: آقای / خانم …………………………… فرزند ……………… به شماره شناسنامه / اقتصادی / ثبت ………… صادره از ……………. متولد سال ……………… دارای کد ملی …………… ساکن …………………………………………………………………………..
کد پستی ……………………….. تلفن ……………………………….. اصالتاً از طرف خود یا ولایتاً / قیمومتاً / وصایتاً / وکالتاً / به نمایندگی و امضاء مجاز / از طرف …………………….. به موجب ……………………….. و با اختیارات تام نسبت به انجام مورد معامله.

۲– متصالح:
آقای / خانم ………………………….. فرزند ……………… به شماره شناسنامه / اقتصادی / ثبت ………… صادره از …………….
متولد سال ……………… دارای کد ملی …………… ساکن …………………………………………………………………………..
کد پستی …………………… تلفن ……………………………….. اصالتاً از طرف خود یا ولایتاً / قیمومتاً / وصایتاً / وکالتاً / به نمایندگی و امضاء مجاز / از طرف …………………… به موجب ……………………….. و با اختیارات تام نسبت به انجام مورد معامله.

مورد صلح و حدود آن:
کلیه حقوق عینی و فرضی ….. دانگ پلاک ……. با مشخصات فوق‌الذکر با قدرالسهم از عرصه، مشاعات و مشترکات طبق قانون تملک آپارتمان‌ها و آیین‌نامه اجرایی آن که متصالح با اطلاع کامل از کمیت و کیفیت و محل وقوع مورد صلح، اقدام به قبول مورد صلح نمود.

تعهدات طرفین:
مصالح متعهد گردید مورد صلح هرگونه بدهی بابت شارژ ساختمان به ادارات آب، برق، گاز و غیره تا تاریخ تحریر این سند داشته باشد، شخصاً پرداخت نماید.
همچنین متصالح متعهد گردید چنانچه مورد صلح با شرایط این سند به تملیک کامل نامبرده درآمد، کلیه دیون، مالیات‌ها، بدهی و عوارض مورد صلح را به هریک از ادارات دولتی تحت هر عنوان پرداخت نماید. در غیر این صورت، پرداخت کلیه وجوه فوق بر عهده مصالح می‌باشد.

مال‌الصلح:
یک سیر نبات با نظمام مبلغ یک هزار ریال وجه رایج که تمام آن با اقرار به تسلیم مصالح شده است.

اسقاط خیارات:
اسقاط کافه خیارات خصوصاً خیار غبن و غبن فاحش (به استثنای خیار شرط) از طرفین به عمل آمد و متصالح با وقوف کامل از موقعیت مورد صلح، قبول مصالحه نمود.

شروط ضمن عقد:
۱- منافع مورد صلح مادام‌الحیات مصالح برای وی برقرار گردید و مصالح حق استیفای مادام‌العمر خود از منافع مورد صلح را دارا خواهد بود. بدیهی است که پس از فوت مصالح، منافع موصوف در مالکیت متصالح مستقر می‌گردد. بدیهی است در اجرای این شرط، ملک در تصرف مادام‌الحیوه مصالح باقی خواهد ماند.
۲- مصالح از حال‌التحریر این سند الی …. سال شمسی حق فسخ این مصالحه را به صورت یک‌جانبه و بدون نیاز به صدور هیچ‌گونه حکمی از محاکم قضایی دارا خواهد بود.

اظهارات متصالح:
متصالح عدم مغایرت مفاد گواهی‌های مستند این سند را با وضعیت موجود در مورد صلح اعلام و با مسئولیت خود اقدام به قبول مورد صلح نمود.
مفاد بند دوم بخشنامه ۱۳۰/۱۰-۱۴/۱/۵۸ سازمان ثبت به متصالح تفهیم و متصالح از هر حیث و جهت با مسئولیت خود اقدام به قبول صلح نمود.

تذکر:
حق‌الثبت این سند بر طبق گواهی دارایی از ماخذ ………….. ریال محاسبه گردید.

جمع‌بندی

صلح خیاری، عقدی حقوقی است که امکان فسخ را به مصالح می‌دهد و برای رفع تنازع، انتقال مالکیت، یا ایجاد انعطاف در معاملات استفاده می‌شود. این عقد با شرایط خاص، هزینه‌های مشخص، و آثار حقوقی متفاوتی نسبت به صلح عمری همراه است. با رعایت اصول حقوقی، تنظیم سند رسمی، و مشورت با کارشناسان، می‌توان از این ابزار حقوقی به بهترین شکل بهره برد. اگر قصد انعقاد صلح خیاری دارید، حتماً با یک وکیل یا دفتر اسناد رسمی مشورت کنید تا از صحت قرارداد و رعایت تمام جوانب قانونی مطمئن شوید.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”