اعتراض به تشخیص اراضی ملی یکی از مهمترین چالش‌های حقوقی در حوزه مالکیت بر اراضی، به ویژه اراضی جنگلی و مرتعی در ایران است. با تصویب قانون ملی شدن جنگلها در تاریخ 27/10/1341 به عنوان یکی از مهمترین تحولات قانونی در مالکیت جنگلها و مراتع، کلیه جنگلها و مراتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی کشور جزءاموال عمومی محسوب و متعلق به دولت گردید ولو اینکه قبل از این تاریخ افراد آن را متصرف شده و حتی سند مالکیت گرفته باشند.
پیرو این سیاست‌ها قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب 1346 به تصویب رسید و مطابق ماده 56 این قانون نحوه‌ی تشخیص ملی بودن یا مستثنیات ماده 2 قانون ملی شدن جنگل و مراتع اراضی مشخص گردید و متعاقبا ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده 56 قانون جنگلها و مراتع سال 67 مصوب گردید و پس از آن نیز تا کنون قوانین متعددی در این راستا تصویب گردیده است.
در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین، اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع می‌پردازیم. توصیه می‌شود این نوشتار را تا پایان مطالعه کنید.
فهرست مطالب
اراضی ملی به چه اراضی گفته می‌شود؟
مطابق قانون ملی شدن جنگلها مصوب 1341، سابقه‌ی احیا و عمران و آبادانی زمین ملاک تشخیص ملی یا مستثنیات بودن زمین می‌باشد و در صورت نبود سابقه احیاء و عمران، در شمار اراضی ملی قرار می‌گیرد و متعلق به دولت بوده حتی اگر سند مالکیت رسمی داشته باشند.
کمیسون ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها
کمیسیون ماده 56 مطابق ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب 1346 تشکیل گردید که به اعتراضات راجع به تشخیص ملی بودن اراضی رسیدگی و اقدام به صدور رأی می‌نماید.
صلاحیت کمیسیون ماده واحده قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع
پس از تصویب کمیسیون ماده واحده قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب ۱۳۴۶ تمامی اعتراضات به تشخیص ملی بودن اراضی در این کمیسیون رسیدگی می گردد. صلاحیت آن به شرح ذیل می‌باشد:
1- اعتراض به نظریه اولیه جنگلبان که در این حالت جانشین کمیسیون ماده 56 می باشد.
2- رسیدگی به اعتراضات آراء صادره از سوی کمیسیون ماده 56.
مرجع صالح به رسیدگی به اعتراض به ملی شدن اراضی و برگ تشخیص
مرجع صالح به رسیدگی به اعتراض به ملی شدن اراضی و برگ تشخیص در فروض زیر متفاوت است:
الف- درصورتی که قبلا اعتراض در کمیسیون ماده واحده مطرح گردیده باشد و رأی کمیسیون ماده واحده مبنی بر ملی اعلام کردن زمین موجود باشد، قابل اعتراض در دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک است. در نظر داشته باشید رأی صادره از دادگاه بدوی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است.
ب- اما چنانچه تا به حال به برگ تشخیص صادره اعتراض نشده باشد مطابق تبصره یک ماده 9 قانون افزایش و بهره‌برداری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوب 1389 اعتراض به ملی شدن اراضی در شعبه ویژه حقوقی رسیدگی می‌گردد که بدین منظور در مرکز استان از سوی قوه قضاییه تعیین شده است.
آیا صرفاً دارندگان سند رسمی می‌توانند دادخواست اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون را مطالبه کنند؟
در رابطه با این موضوع که چه اشخاصی حق اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع را دارند می‌بایست ذکر نمود که مطابق بند 2 ماده یک آیین‌نامه اجرای قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی مصوب 1390، منظور از مالکین و صاحبان باغات و تاسیسات، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که مطابق مراحل سه گانه قوانین و مقررات اصلاحات ارضی، قانون خالصجات، قانون کشت موقت یا گواهی اداره ثبت اسناد و املاک مشعر بر مالکیت، قوانین ثبتی، آیین دادرسی مدنی و یا احکام قطعی قضایی به عنوان مالک شناخته شده باشند.
بنابراین با لحاظ ماده فوق الذکر، اشخاص دارای سند مالکیت رسمی، اشخاص دارای سند مالکیت عادی و ادله دیگر مالکیت نیز می‌توانند به تشخیص ملی بودن اراضی خود اعتراض و تقاضای ابطال آن را بنمایند.
مهلت اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع
در رابطه با مهلت اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع می‌بایست ذکر نمود که مطابق با تبصره یک ماده 9 قانون افزایش و بهره برداری مصوب 1389، مهلت قانونی مشخص برای اعتراض به تشخیص اراضی ملی از مستثنیات ذکر نگردیده است.
بنابراین اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع مهلت نداشته و در هر زمان امکان اعتراض وجود دارد.
پیشنهاد می‌گردد با لحاظ پیچیدگی مسائل و پرونده‌های مربوط به اراضی ملی و نیاز به حل آن توسط وکلای مجرب و متخصص در این زمینه، در صورت مواجهه با هر گونه مسئله در این حوزه به وکیل ملکی متخصص مربوطه مراجعه نمایید. دپارتمان املاک و اراضی گروه حقوقی لاوین با بهره‌گیری از وکلای مجرب و متخصص در امور ملکی، آماده ارائه مشاوره حقوقی، طرح دادخواست و پیگیری دعاوی شما در این زمینه است. با توجه به پیچیدگی قوانین و رویه‌های قضایی مرتبط با اراضی ملی، بهره‌گیری از وکیل ملکی حرفه‌ای می‌تواند در جلوگیری از تضییع حقوق و بازگرداندن مالکیت اراضی متعلق کمک شایانی کند.
پرسش و پاسخ مرتبط
آیا صرفاً دارندگان سند رسمی می‌توانند دادخواست اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون را مطالبه کنند؟
اشخاص دارای سند مالکیت رسمی، اشخاص دارای سند مالکیت عادی و ادله دیگر مالکیت نیز می‌توانند به تشخیص ملی بودن اراضی خود اعتراض و تقاضای ابطال آن را بنمایند.
آیا اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع مهلت قانونی دارد؟
اعتراض به تشخیص اراضی ملی و ابطال آراء کمیسیون ماده 56 قانون جنگلها و مراتع مهلت نداشته و در هر زمان امکان اعتراض وجود دارد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین- فرزانه حیدری‌زاده وکیل پایه یک دادگستری”
