حقوق مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری نقشی مهم در تحولات صنعتی و تجاری جهان دارد؛ از این رو قوانین و مقررات خاصی برای حمایت از آن وضع شده است. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین با مفهوم حقوق مالکیت فکری و احکام خاص آن آشنا خواهیم شد.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

نصب اپلیکیشن حقوقی لاوین

کافه بازار

مایکت

وب اپلیکیشن

دانلود مستقیم

حقوق مالکیت فکری چیست؟

حقوق مالکیت فکری مجموعه حقوقی است که به اشخاص حقیقی و حقوقی (شرکت‌ها) حق انحصاری برای برخوردار شدن و استفاده از اختراعات، نام تجاری، طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه‌ را اعطا می‌کند و هدف اصلی این حقوق، تشویق به خلاقیت و نوآوری و حفاظت از ایده‌ها و اختراعات است.

ویژگی های مشترک حقوق مالکیت فکری

ویژگی‌های مشترکی که در تمامی دارایی‌های فکری وجود دارد عبارتند از:

1- پدید آورندگان دارایی فکری در ازای خلاقیت خود، از حقوقی انحصاری برخوردار می‌شوند؛

2- حق انحصاری اعطا شده غالباً در محدوده جغرافیایی معینی که در آن به ثبت رسیده، مورد حمایت است.

شاخه های حقوق مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری دارای دو شاخه اصلی است:

الف- حقوق مالکیت صنعتی: حقوق مالکیت صنعتی خود زیرشاخه‌هایی بسیاری دارد که عبارتند از:

1- حق اختراع؛

2- طرح صنعتی؛

3- علایم تجاری؛

4- نشانه های جغرافیایی؛

5- مدل های مصرفی یا اختراعات کوچک؛

6- مدارهای مجتمع و اصول و استانداردها؛

7- گونه های جدید گیاهی (حقوق محققان بخش کشاورزی)؛

8- اسرار تجاری.

ب- حقوق مالکیت ادبی و هنری (حق مؤلف یا کپی‌ رایت): حقوق مالکیت ادبی و هنری یا کپی‌رایت سابقه طولانی تری نسبت به حقوق مالکیت صنعتی دارد. این حقوق، تمام آثار کتبی و غیرکتبی مانند کتاب، رمان، نمایشنامه، فیلم، مجسمه و دیگر آثار هنری و ادبی، آثار شفاهی (مانند سخنرانی) و نرم‌افزارهای رایانه‌ای را شامل می‌‌شود. مهم ترین مصادیق مالکیت ادبی و هنری عبارتند از:

1- حق مولف: حق مولف به معنای حق پدیدآورنده آثار ادبی، هنری و علمی در نامیده شدن اثر به نام وی و همچنین حق انحصاری در تکثیر، تولید، عرضه، اجرا و بهره برداری از اثر است.

2- حقوق مرتبط یا مجاور: کپی رایت در مفهوم وسیع شامل حقوق جانبی نیز می‌شود. بسیاری از قوانین ملی از گروه های خاصی که فعالیت ایشان در زمینه فرهنگ، ایجاد سرگرمی و رسانه های گروهی نقش بسزایی دارد با عنوان حقوق مرتبط یا حقوق مجاور با کپی رایت حمایت می‌کند.

جنبه های مورد حمایت حقوق مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری دو جنبه دارد که هر دو جنبه آن مورد حمایت قانونگذار است:

الف- حقوق مادی مالکیت فکری

حقوق مادی مالکیت فکری، به معنای بهره‌برداري مادي و کسب منفعت و درآمد از خلاقیت دارنده حق است؛ بدين معنا كه مالک حقوق فکری مي‌تواند آن را به عموم عرضه كند و در ازای آن مالی به دست آورد و از حقوق انحصاری ذیل برخوردار شود. از جمله حقوق مالکیت فکری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1- حق نشر و تکثير؛

2- حق توزيع (پخش)؛

3- حق نمايش؛

4- حق بهره‌مندی از جايزه و پاداش؛

5- حق اقتباس؛

6- حق تلخيص؛

7- حق تبديل وگردآوری (ناظر بر مواد 3 و 5 قانون حمایت از حقوق مؤلفان 1348 و ماده 1 قانون ترجمه و تکثیر کتب سال 1352).

لازم به ذکر است ‎حقوق مادی مالکیت فکری دارای ویژگی های ذیل است:

1- قابل انتقال است؛

2- موقتی و محدود به مدت معین است؛

3- محدود به مکان جغرافیایی مشخص است؛

4- قابل توثیق است.

ب- حقوق معنوی مالکیت فکری

حقوق معنوی مالکیت فکری به پديدآورنده امکان می‌دهد که براي حفاظت و ارتباط شخصي خود با اثر، اقدام‌هاي قانونی و خاصي را انجام دهد. از اقسام حقوق معنوي مالکیت فکری می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- حق افشا؛

2- حق احترام به نام و سمت؛

3- حق سرپرستی؛

4- حق عدول یا اصلاح و تغییر (مرتبط با مواد 3، 7، 18، و 19 قانون حمایت از حقوق مؤلفان سال 1348).

 لازم به ذکر است کلیه این حقوق طبق قرارداد و با موافقت پدید آورنده قابل اعراض، انصراف و تفویض خواهد بود.‎

از جکله ویژگی های حقوق معنوی مالکیت فکری عبارت است از:

1- غیرقابل انتقال بودن؛

2- دائمی بودن؛

3- محدود نبودن به مکان خاص.

آثار مورد حمایت قانون مالکیت فکری

مطابق ماده 2 قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان سال 1348 اثرهای مورد حمایت این قانون عبارتند از:

1- کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری؛

2- شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد؛

3- اثر سمعی و بصری به منظور اجراء در صحنه نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به طریق نوشته یا ضبط و نشر شده باشد؛

4- اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد؛

5- هرگونه پیکره (مجسمه)؛

6- اثرمعماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان؛

7- اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد؛

8- اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم؛

9- اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکور) یا میراث فرهنگی و هنری ملی پدید آمده باشد؛

10- اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد؛

11- هرگونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد؛

12- نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته های تزئینی و هرگونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هر طریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.

تجاری سازی حقوق مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری از حقوق مالی محسوب شده و در واقع نوعی دارایی است. اقتضاء ذات این دارایی استفاده از آن به منظور توسعه اقتصادی و افزایش رفاه اجتماعی است تا بتوان با جریان انداختن و استفاده از دارایی فکری، نظام حقوقی و حاکمیت از مالک یا پدیدآوردنده حمایت کرده و در صورت عدم بهره برداری یا احتکار آن، قانون، اجازه بهره‌برداری را تحت شرایطی به اشخاص ذی‌صلاح اعطا کند. اینجاست که قراردادهای مالکیت فکری اهمیت می‌یابند تا با استفاده از این قراردادها اولاً افراد از دارایی خود حفاظت کرده ثانیاً امکان بهره مند شدن را برای خود و دیگران فراهم نماید.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– فروغ رضایی وکیل پایه یک دادگستری”