هر قرارداد دارای جنبه‌های گوناگونی است که به هنگام تنظیم باید به آن توجه شود. از جمله مهمترین جنبه‌های قراردادها، جنبه حقوقی آن است. جنبه حقوقی، مهمترین موضوعی است که در تنظیم هر توافق نامه ای می‌بایست آن را مدنظر قرار دهید. در واقع به هنگام تنظیم هر توافق نامه ای لازم است که تمامی مفاد آن توسط وکیل متخصص مورد بررسی قرار گیرد. زیرا تمامی بند‌های هر قراردادی دارای اثر حقوقی می‌باشند و این موضوع فارغ از این است که آن بند مربوط به جنبه مالی و بازرگانی توافق است یا جنبه فنی آن.
در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین اطلاعات مفید و کاربردی را که در تنظیم هر قراردادی باید مدنظر قرار گیرد را در اختیار شما قرار خواهیم داد. لازم به ذکر است، این نوشتار صرفاً جهت آشنایی شما با تنظیم توافق نامه است و توصیه می‌شود جهت تنظیم قرارداد به وکیل متخصص در موضوع مربوطه مراجعه کنید.
فهرست مطالب
شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکار‌ها
شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکار در خصوص آن‌ها نخستین گام در تنظیم هر توافق نامه ای است. هر قراردادی چالش‌های مخصوص به خود را دارد که لازم است پیش از تنظیم مورد شناسایی قرار گیرند و در خصوص آن راهکاری ارائه شود. برای مثال چالش‌های موجود در توافق نامه خرید و فروش کالا، واردات دام زنده، خرید ساختمان، تأسیس شرکت و غیره با یکدیگر متفاوت هستند و پیش از تنظیم قرارداد لازم است که این چالش‌ها توسط وکیل متخصص مورد شناسایی قرار گیرد و در خصوص آن‌ها راهکاری ارائه گردد.
اعتبار سنجی
به جرئت می‌توان گفت، مهمترین موضوعی که پیش از تنظیم هر قراردادی می‌بایست مورد توجه قرار گیرد، موضوع اعتبار سنجی است. از این رو می‌بایست در رابطه با این موضوع با وکیل قراردادها مشورت نمایید.منظور از اعتبار سنجی این است که پیش از تنظیم توافق نامه این موضوع بررسی شود که طرف مقابل چقدر «می‌خواهد» و «می‌تواند» تعهدات خود را اجرا نماید.
در این راستا می‌توان عملکرد طرف مقابل را درگذشته بررسی نمود و یا حتی در مقیاس کوچکتری با او همکاری کرد. شایان ذکر است، گرفتن تضمین و وثیقه هیچگاه جای اعتبار سنجی را نخواهد گرفت. در واقع اعتبار سنجی بر تعیین محتوای توافق نامه مقدم است.
نوشتن توافقات
هنگام تنظیم و اجرای هر قراردادی لازم است که هر توافقی حتما مکتوب شود. مکتوب شدن توافقات مزایای بسیار زیادی دارد. از جمله این مزایا می‌توان به جدیت اشخاص در اجرای تعهدات، جلوگیری از سؤتفاهم و اثبات واقعیت نام برد.
برای مثال تصور نمایید که توافق نامه عادی خرید و فروش یک ملک میان شما و شخص دیگری امضا می‌شود. در این قرارداد ذکر می‌شود که جهت تنظیم سند رسمی در تاریخ 26/07/1402 طرفین در دفترخانه شماره 111 واقع در نیاوران حضور یابند. یک روز پیش از تاریخ مذکور، فروشنده با شما تماس می‌گیرد و از شما درخواست می‌نماید که یک هفته دیرتر به دفتر خانه مراجعه نماید زیرا اسناد مربوطه آماده نیستند. شما این موضوع را مورد پذیرش قرار می‌دهید. با این وجود و برخلاف توافق شفاهی، فروشنده در تاریخ مذکور در دفترخانه حضور می‌یابد و به علت عدم حضور شما گواهی عدم حضور از دفترخانه دریافت می‌نماید و با استناد به مفاد قرارداد اظهارنامه فسخ را برای شما ارسال می‌نماید.
بنابراین، توصیه می‌شود هر گونه توافقی را مکتوب نمایید و هر تغییری که در مفاد آن انجام می‌شود را ذکر کنید. در نظر داشته باشید، «نوشته بهترین شاهد است». این امر بیانگر این نیست که قرارداد شفاهی معتبر نیست. در واقع اثبات قرارداد شفاهی بسیار دشوار و گاهی غیر ممکن است. بنابراین توجه داشته باشید که قرارداد شفاهی، سند عادی و سند رسمی هر سه معتبر هستند. هر چند اسناد رسمی دارای مزایای می‌باشند که اسناد عادی از آن بی بهره اند. شایان ذکر است، مطابق با قانون به هیچ عنوان لزومی ندارد که سند کاغذی باشد. در واقع اسناد الکترونیکی مانند پیامک و ایمیل نیز معتبر می‌باشند. بنابراین می‌بایست این موضوع را مد نظر قرار داد که پیامک سند است.
تعیین عنوان قرارداد
هر چند طرفین هر توافق نامه ای برای تعیین عنوان آن اصولاً از اختیارات کاملی برخوردار می‌باشند اما تعیین عنوان برای هر توافق نامه بسیار ضروری است. زیرا پس از آن که قالب قانونی برای توافق نامه ای تعیین شد، قوانین و مقررات خاصی بر آن حاکم می‌شود که ممکن است طرفین توافق نامه یا یکی از آن‌ها از آن بی خبر باشد. برای مثال ممکن است طرفین قرارداد اجاره‌ای را در قالب توافق نامه شراکت تنظیم نمایند. در اینجا اصول و قواعد متفاوتی بر قرارداد بار می‌شود.
البته در این خصوص باید به این موضوع توجه کرد که در تعارض عنوان قرارداد با محتوای قرارداد، اصولاً محتوا مقدم است. چراکه محتوا بیانگر قصد واقعی و مشترک طرفین است.
تعیین محتوای قرارداد
در تعیین محتوای قرارداد اصولاً طرفین دارای اختیار کامل می‌باشند. برای مثال هنگام خرید و فروش ملک، تنظیم کننده سند باید اراده طرفین توافق نامه را در قرارداد ذکر نماید و در خصوص نحوه تسلیم ملک یا پرداخت قیمت آن مطابق با اراده طرفین قرارداد را تنظیم کند.
شایان ذکر است، در تعیین محتوای قرارداد رعایت قوانین امری و اخلاق حسنه ضروری است. قوانین امری قوانینی هستند که نمی‌توان بر خلاف آن‌ها توافق کرد. برای مثال در قرارداد کار، کارفرما و کارگر نمی‌توانند در خصوص پرداخت بیمه برخلاف قانون با یکدیگر توافق نمایند. هر توافقی که کارفرما و کارگر بر خلاف پرداخت بیمه توسط مارفرما با یکدیگر بنمایند فاقد اعتبار است.
البته طرفین می‌توانند برخلاف قوانین تکمیلی با یکدیگر توافق نمایند. قانون تکمیلی قانونی است که در صورت سکوت طرفین و عدم ذکر مطلبی در توافق نامه، خلأ موجود در آن را برطرف می‌نماید. برای مثال مطابق با قوانین برگشت خوردن چک خریدار، به فروشنده حق فسخ قرارداد را نمی‌دهد. حال طرفین به هنگام تنظیم قرارداد می‌توانند در این خصوص با یکدیگر، برخلاف قانون توافق نمایند. زیرا این موضوع یک قانون تکمیلی است نه یک قانون امری.
مواردی که در قرارداد باید ذکر شود
در هر قراردادی می‌بایست مواردی ذکر شود. از جمله این موارد عبارت است از:
1- ماده یک– طرفین قررارداد؛
2- ماده دو– موضوع قرارداد؛
3- ماده سه– مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن؛
4- ماده چهار– مشخصات کالا و نحوه تسلیم آن؛
5- ماده پنج– تعهدات طرف اول؛
6- ماده شش– تعهدات طرف دوم؛
7- ماده هفت– فورس ماژور یا قوه قاهره؛
8- ماده هشت– شرایط متفرقه؛
9- ماده نه– ضمانت اجراها؛
10- ماده ده– آثار پس از انحلال؛
11- ماده یازده– اقامتگاه و شیوه ابلاغ؛
12- ماده دوازده– حل و فصل اختلافات
13- ماده سیزده– امکان تعدیل قرارداد؛
14- ماده چهارده– ضمایم و پیوست‌ها؛
15- ماده پانزده– تعداد نسخه‌ها و امضای قرارداد.
پرسش و پاسخ مرتبط
قانون امری چیست؟
قوانین امری قوانینی هستند که به هنگام تنظیم هر گونه توافق نامه طرفین می‌بایست آن‌ها را رعایت کنند. در غیر این صورت آن بخش از توافق از منظر قانون باطل است.
قانون تکمیلی چیست؟
قوانین تکمیلی قوانینی هستند که توافق بر خلاف آن‌ها مجاز است و طرفین قرارداد می‌توانند بر خلاف آن‌ها توافق نمایند.همچنین در صورتی که طرفین در خصوص موضوعی ساکت باشند و تعیین و تکلیف ننمایند، قانون تکمیلی جانشین اراده طرفین خواهد شد.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
