صدور چک در سامانه صیاد

چک سند تجاری است که به وسیله آن، صادرکننده وجوهی را که نزد بانک (محال علیه) دارد، کلاً یا بعضاً به شخصی دیگری (دارنده چک یا محال له) واگذار یا خود وجه چک را دریافت می‌کند. بنابراین صدور چک نوعی دستور پرداخت به بانک است و با عمل صدور، صادرکننده متعهد به پرداخت می‌شود. در حال حاضر با راه اندازی سامانه صیاد، صدور چک صرفاً از طریق این سامانه انجام می‌پذیرد. در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین مخاطب را با نحوه ثبت و صدور چک در سامانه صیاد و مقررات حاکم بر آن آشنا خواهیم کرد؛ خوانش نوشتار مذکور به تمامی افراد توصیه می‌شود.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

نصب اپلیکیشن حقوقی لاوین

کافه بازار

مایکت

وب اپلیکیشن

دانلود مستقیم

چک صیادی چیست؟

از ۲۸ شهریور ۱۳۹۶، سامانه صدور یکپارچه دسته چک (سامانه صیاد) توسط بانک مرکزی راه اندازی شده است. تا پیش از اصلاح و اجرایی شدن قانون صدور چک، علی‌رغم داشتن چک برگشتی، اشخاص به‌راحتی می‌توانستند از بانک دسته چک دریافت کرده و با هر مبلغ و هر تعداد چک بلامحل، مجدداً به صدور چک اقدام کنند. با راه اندازی سامانه صیاد، فرد باید حداقل دو سال حساب بانکی با کارکرد بالا داشته باشد و بانک، جز واسطه ثبت درخواست متقاضی در سامانه صیاد، نقشی در صدور دسته چک ندارد.

نحوه دریافت دسته چک صیادی

در حال حاضر با اصلاح قانون صدور چک، متقاضی دریافت دسته ‌چک جدید باید به بانک مراجعه کرده و تقاضای خود را به بانک تقدیم کند. در صورت تأیید این درخواست توسط رئیس شعبه، درخواست مذکور برای استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. چنانچه متقاضی دسته‌ چک، واجد شرایط شناخته شود، دسته‌ چک جدید صادر خواهد شد.

مطابق قانون برای صدور دسته چک صیادی باید از سه سامانه ذیل استعلام گرفته شود:

1- سامانه صدور یکپارچه بانک مرکزی(سامانه صیاد)؛

2- سامانه هویت سنجی؛

3- سامانه اعتبارسنجی.

مدارک لازم به منظور اخذ دسته چک صیادی

برای دریافت دسته چک صیادی، مدارک ذیل باید به بانک تقدیم شود:

1- کپی از تمام صفحات شناسنامه فرد متقاضی دریافت دسته چک؛

2- یک قطعه عکس؛

3- درصورتی‌که فرد دارنده حساب مستأجر باشد، کپی اجاره‌نامه؛

4- فتوکپی تمام مدارک شغلی؛

5- یکی از قبوض آب، برق، گاز و غیره برای ثبت آدرس دقیق محل سکونت یا سند منزل؛

6- یک شخص معتبر به‌عنوان معرف.

ثبت چک در سامانه صیاد چگونه است؟

در حال حاضر به منظور صدور و ثبت چک در سامانه صیاد، اپلیکیشن هایی معتبر همچون آپ، ۷۲۴، تاپ، سکه، ایوا و غیره راه اندازی شده‌اند؛ همچنین درگاه‌ بانک‌ها و موسسات اعتباری (اینترنت بانک و همراه بانک) ارائه دهنده این خدمات هستند و نحوه کار با این اپلیکیشن ها و ثبت چک در سامانه صیاد، تقریباً مشابه یکدیگر است و مرحله به مرحله متقاضی راهنمایی خواهد شد.

ویژگی‌های چک صیادی

چک صیادی دارای ویژگی هایی است که در ادامه به مهم‌ترین آن اشاره خواهد شد:

1- اختصاص شناسه یکتا (کد ۱۶ رقمی) به هر برگ چک که شامل اطلاعات اعتبار صاحب حساب است؛

2- حذف نقش شعب بانک در صدور دسته چک و جلوگیری از دریافت دسته چک به وسیله اشخاص بد حساب؛

3- ویژگی‌های ظاهری یکسان در تمام چک‌های صیادی و رنگ بنفش چک (تنها وجه تمایز لوگوی بانک محالٌ علیه است)؛

4- امنیت بالای چک صیادی (نوع کاغذ و مفاد و مندرجات چک صیادی قابل جعل نیست)؛

5- امکان استعلام اعتبار حساب صادرکننده چک که این امر کاهش آمار چک برگشتی را در پی خواهد داشت. 6- چنانچه فردی دارای چک برگشتی باشد تا زمانی که از آن چک رفع سوء اثر نشود، نمی‌تواند متقاضی چک جدید باشد؛

7- امکان نقد کردن چک در کلیه بانک‌های کشور بدون توجه به بانک صادرکننده؛

9- تعیین سقف مبلغ چک از طریق استعلام از سامانه و جلوگیری از صدور چک با مبلغی بیش از توان و اعتبار صادرکننده؛

10- حذف صدور و انتقال چک در وجه حامل و جلوگیری از خطرات ناشی از آن همچون به سرقت رفتن چک؛

11- حذف چک سفید امضا و مشکلات و اختلافات ناشی از چک سفید امضا.

شرایط ثبت و صدور چک در سامانه صیاد

برای صحت صدور و ثبت چک در سامانه صیاد شرایطی لازم است که تحت دو عنوان به بررسی آن می‌پردازیم.

الف- شرایط صحت معاملات

صدور چک یک عمل حقوقی دو طرفه (عقد) است که بین صادرکننده و دارنده سند تجاری منعقد می‌شود. بنابراین برای صحت صدور، وجود شرایط صحت معاملات که در ماده 190 قانون مدنی ذکر شده الزامی است. این شرایط عبارت است از:

1- اهلیت طرفین؛

2- قصد و رضای آگاهانه و آزادانه (بدون اکراه یا اشتباه)؛

3- مشروعیت جهت صدور چک.

ب- شرایط شکلی که در ماده 311 قانون تجارت آمده است:

1- امضای صادرکننده: در نظر داشته باشید در صورتی که چک بدون امضا هیچ‌گونه سندی محسوب نمی‌شود و تعهدی را برای صادرکننده ایجاد نمی‌کند؛ چرا که امضا رکن تمامی اسناد اعم از سند مدنی و سند تجاری است.

2- نام صادرکننده (بانک ها نام صادرکننده بر روری برگه های چک درج می‌کنند؛

3- مبلغ چک؛

4- نام بانک محال علیه؛

5- نام دارنده (در حال حاضر صدور چک در وجه حامل به موجب قانون جدید صدور چک منتفی شده است)؛

6- محل یعنی اعتبار و وجهی که صادرکننده در بانک محال علیه دارد؛

7- دستور پرداخت بی قید و شرط.

در صورتی که چک فاقد شرایط فوق (جز امضای صادر کننده) باشد، سند صادره یک سند مدنی محسوب می‌شود و وجه آن صرفاً به عنوان یک طلب مدنی از طریق طرح دعوا در محاکم قابل مطالبه است. البته از آنجا که در حال حاضر صدور چک در سامانه صیاد انجام می‌شود، تمام موارد مذکور در سامانه درج می‌شود در غیر این صورت چک قابلیت صدور نخواهد داشت.

لازم به ذکر است که در حال حاضر امکان صدور چک سفید امضا، بدون تاریخ و بدون مبلغ وجود ندارد چرا که در زمان صدور چک در سامانه صیاد باید تمام این موارد تکمیل شود؛ در غیر این صورت چکی صادر نخواهد شد.

همچنین ذکر این نکته ضروری است که اگرچه مطابق ماده 311 قانون تجارت، پرداخت وجه چک نمی‌تواند وعده دار باشد، به موجب قانون صدور چک، چک می تواند وعده دار باشد و دارنده تا سررسید چک حق مطالبه وجه آن را نخواهد داشت.

تاریخ صدور چک در سامانه صیاد

تاریخ صدور چک در سامانه صیاد زمانی است که صادرکننده تمام نکات و شرایط شکلی فوق الذکر را در سامانه صیاد انجام داده و پس از آن دارنده نیز وارد سامانه صیاد شده و چک را تأیید کند. در صورت عدم ثبت چک در سامانه صیاد، چک صرفاً یک سند مدنی محسوب خواهد شد. تاریخ صدور چک در سامانه صیاد باید به صورت «روز/ماه/سال» نوشته شود و می‌تواند به حروف یا عدد باشد.

در نظر داشته باشید در صورتی که تاریخ صدور مندرج در برگه چک، با تاریخ تاریخ صدور چک در سامانه صیاد متفاوت باشد، تاریخ مندرج در سامانه صیاد صحیح است.

سررسید چک

در چک دو تاریخ وجود دارد؛ تاریخ صدور و تاریخ سررسید یا تأدیه. درج تاریخ تأدیه در چک قانوناً ضرورت ندارد ولی در عمل صادرکنندگان چک در قسمت تاریخ صدور چک، تاریخ سررسید یعنی تاریخی را که قرار است وجه چک در آن روز پرداخت شود قید می‌کنند. بانک نیز همین تاریخ را، تاریخ سررسید دانسته و قبل از این تاریخ (تاریخ مندرج در چک) از پرداخت وجه یا برگشت زدن چک خودداری می‌کند.

چنانچه تاریخ سررسید روی برگه چک با تاریخ سررسید مندرج در سامانه تفاوت داشته باشد، تاریخ مندرج در سامانه صیاد ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

لازم به ذکر است در چک های قدیم (غیرصیادی) ممکن بود با این مشکل مواجه شویم که تاریخ سررسید چک به صورت غیر واقعی درج شده باشد؛ ولی در حاضر که صدور چک از طریق سامانه صیاد انجام می‌شود، تاریخ مندرج در سامانه معتبر، واقعی و ملاک عمل قرار می‌گیرد.

مکان صدور چک

درج مکان صدور در زمان صدور چک الزامی نیست. چنانچه مکان صدور قید نشود، بانک محال علیه مکان صدور تلقی می‌شود. مزیت نوشتن مکان صدور این است که برای طرح دعوا به منظور مطالبه وجه چک،می‌توان علاوه بر دادگاه محل اقامت خوانده یا محل بانک محال علیه، به دادگاه محل صدور چک به عنوان محل انعقاد قرارداد چک نیز مراجعه کرد.

شایان ذکر است مکان تأدیه (پرداخت) چک، در چک های صیادی می‌تواند هر یک از شعب بانک محال علیه باشد، زیرا این چک ها در هر یک از شعب بانک محال علیه قابل پرداخت است.

مبلغ چک

در خصوص مبلغ چک توجه به نکات ذیل الزامی است:

1- مبلغ چک طبق عرف تجاری و رویه عملی بانک ها باید به تمام حروف نوشته شود. اگر مبلغ صرفاً با عدد درج شود، بانک از پرداخت وجه چک خودداری می‌کند.

2- نوع پول می‌تواند ارز خارجی (با رعایت مقررات ارزی کشور) یا وجه رایج باشد.

3- مبلغ چک باید مقطوع و مشخص باشد. برای مثال نمی‌توان مبلغ را به صورت «معادل مبلغ دو سکه بهار آزادی» نوشت.

4- اگر در برگه چک چند مبلغ درج شده باشد، ملاک مبلغ مندرج در سامانه صیاد است حتی اگر بیشتر باشد. البته در چک های غیرصیادی اختلاف در مبلغ، منجر به گواهی عدم پرداخت خواهد شد.

محل چک

محل چک، وجه یا اعتبار صادرکننده چک نزد بانک محال علیه است. در واقع محل چک پولی است که صادرکننده چک نزد بانک محال علیه دارد و با صدور سند این مبلغ را به دارنده انتقال می‌دهد. در چک‌های صادره بر عهده بانک‌ها، محل همان موجودی حساب صادرکننده چک در بانک محال علیه است.

صادرکننده باید در تاریخ سررسید، حداقل معادل مبلغ مندرج در چک، در بانک محال علیه وجه نقد (محل و اعتبار) داشته باشد و نباید این مبلغ را به هیچ عنوان از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت جز در موارد قانونی بدهد. همچنین این مبلغ نباید به واسطه دستور مقامات قضایی به نفع شخص ثالثی توقیف شده باشد.

خوب است بدانیم که اوراق تجاری که محال علیه (بانک) به وکالت از صادرکننده چک وصول و وجه آن را به حساب صادرکننده منظور کرده است (کِلِر)، می‌تواند محل چک واقع شود.

صادرکنندگان متعدد چک

در سامانه صیاد می‌توان چک را در وجه چند نفر صادر کرد؛ در این صورت اگر یکی از دارندگان چک را تأیید کند، صدور چک کامل و صحیح خواهد بود. ولی برای انتقال چنین چکی باید تمام دارندگان، چک را در سامانه مورد انتقال قرار دهند تا انتقال تجاری صورت بگیرد. بنابراین انتقال سهم یکی از دارندگان چک صیادی در سامانه ممکن نیست.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– فروغ رضایی وکیل دادگستری”