سامانه صیاد

مطابق دستور بانک مرکزی، از ابتدای شهریور سال 1399 صدور دسته چک‌ کلیه بانک‌ها الزاماً از طریق سامانه صیاد (صدور یکپارچه دسته چک) انجام می‌شود. به منظور یکپارچه‌ سازی و استاندارد کردن دسته ‌چک‌ها و هویت ‌دادن به چک به عنوان یکی از اوراق بهادار، دسته‌ چک‌های کلیه بانک‌ها به‌ صورت کاملاً یک شکل و یک ‌رنگ صادر می‌شود. رنگ چک‌ های صیادی بنفش، دارای شناسه یکتای ۱۶ رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک و نیز بارکد چاپ شده بر روی هر برگ چک می‌باشد.

همچنین عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» بر روی چک درج می‌شود. صدور، دریافت و انتقال این نوع چک نیاز به ثبت در سامانه‌ای به نام سامانه صیاد دارد، از این رو این چک ها، چک صیادی نامیده می‌شوند.

در این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین شما را با سامانه چک صیادی و مقررات ناظر برآن آشنا خواهیم کرد. خوانش این نوشتار به تمامی افراد توصیه می‌شود.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

سامانه صیاد چیست؟

مطابق ماده 21 مکرر قانون صدور چک، برای صدور و ظهرنویسی چک، سامانه‌ای رایانه‌ای به نام سامانه صیاد راه اندازی شده است. این سامانه به شرح ذیل عمل می‌کند:

1- بانک مرکزی باید نام اشخاص ورشکسته و معسر از محکوم به و یا اشخاصی را که چک صادره از جانب آن‌ها برگشت خورده و هنوز رفع سوء اثر نشده است، در سامانه صیاد درج کرده و از دریافت دسته چک و صدور چک جدید در سامانه صیاد و استفاده از چک موردی جلوگیری کند.

2- اگر شخص ورشکسته چکی صادر کند، احکام چک با رعایت مقررات ورشکستگی بر آن حاکم می‌شود. یعنی چک صادره توسط شخص ورشکسته یا معسر، چک است اما بانک‌ها نباید به این اشخاص دسته چک بدهند.

3- چناچه شخصی به وکالت یا به عنوان مدیر شرکت، چکی صادر کند و چک مذکور منتهی به عدم پرداخت شود، نام وکیل یا مدیر در سامانه درج می‌شود و آن‌ها نیز از گرفتن دسته چک یا چک موردی یا صدور هرگونه چک ممنوع می‌شوند.

4- بانک مرکزی امکان استعلام آخرین وضعیت صادرکننده چک شامل اعتبار و سابقه چک برگشتی ظرف سه سال اخیر و میزان تعهدات تسویه نشده را برای شخصی که قصد دریافت دسته چک دارد فراهم کرده است. یعنی دریافت دسته چک منوط به استعلام سه موضوع است:

الف- سقف اعتبار صادرکننده چک؛

ب- استعلام چک‌هایی که صادر شده و وصول نشده؛

ج- چک‌هایی که برگشت خورده است.

5- برای صدور هر برگه چک در سامانه صیاد لازم است که مبلغ و تاریخ مندرج در چک و نام دارنده چک همراه با شناسه یکتای آن در سامانه درج شود. در چک‌های صیادی پس از ثبت چک در سامانه صیاد، صادرکننده باید چک کاغذی را نیز امضا کند. در واقع صِرف درج چک در سامانه صیاد کافی نیست و صدور و امضای فیزیکی نیز لازم است. چنانچه صدور چک در سامانه صیاد درج نشود، وجه چک صرفاً به عنوان یک طلب مدنی، نه یک سند تجاری، قابل مطالبه است و دارنده از مزایای سند تجاری نیز محروم خواهد شد؛ اما می‌تواند با طرح دعوی در دادگاه وجه چک را مطالبه کند.

6- مجموعه مبالغ تمام چک‌هایی که یک شخص از دسته چک خود صادر و در سامانه صاید درج می‌کند نباید از سقف اعتباری که در اعتبارسنجی مشخص شده بیشتر باشد.

7- اگر دارنده قصد دارد قبل از تسویه چک آن را به دیگری انتقال دهد، باید هویت شخص انتقال گیرنده را برای همان شناسه یکتای چک در سامانه درج کند؛

8- تسویه چک در سامانه تسویه چک (چکاوک) انجام می‌شود. این تسویه مطابق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه صیاد و در وجه شخصی انجام می‌شود که نام او به عنوان آخرین دارنده در سامانه صیاد درج شده است.

9- چنانچه مالکیت دارنده چک در سامانه صیاد ثبت نشده باشد آن چک مشمول مقررات قانون صدور چک نشده و بانک از پرداخت وجه چک خودداری می‌کند. این چک فقط یک سند تعهد آور مدنی محسوب می‌شود و وجه آن از طریق دادگاه با طرح دعوی قابل مطالبه است.

10- در چک‌های جدید، صدور چک در وجه حامل منتفی شده یعنی باید نام دارنده حتما در سامانه درج شود. همچنین ظهرنویسی در وجه حامل نیز ممنوع است. چک باید با درج مبلغ و تاریخ سررسید و درج نام دارنده صادر و یا با درج نام انتقال گیرنده ظهرنویسی و منتقل شود؛ در غیر این صورت وجه آن به عنوان یک طلب مدنی قابل مطالبه است. در واقع ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین ظهرنویسی شده است و انتقال چک دیگر نیاز به امضا و ظهرنویسی پشت چک ندارد بلکه با درج نام انتقال گیرنده در سامانه صیاد انجام می‌شود.

11- برخلاف صدور چک و ظهرنویسی به منظور انتقال چک که باید با درج در سامانه صیاد صورت گیرد، ظهرنویسی به منظور ضمانت، در چک صیادی نیاز به ثبت در سامانه ندارد بلکه به شکل فیزیکی و با درج امضا در پشت چک انجام می‌شود.

12- چک هایی که قبل از سال 1400 از بانک گرفته شده اند چک صیادی نیستند، بنابراین نیاز به درج در سامانه ندارند و می‌تواند در وجه حامل باشد.

13- در سامانه صیاد می‌توان چک را در وجه چند نفر صادر کرد؛ در این صورت اگر یکی از دارندگان چک را تایید و قبول کند، صدور چک کامل و صحیح است ولی برای انتقال چنین چکی باید تمام دارندگان، چک در سامانه مورد اتقال قرار دهند تا انتقال تجاری صورت بگیرد. بنابراین انتقال سهم یکی از دارندگان چک صیادی در سامانه ممکن نیست.

ثبت نشدن چک در سامانه صیاد

در صورتی‌که چک صیادی در سامانه صیاد درج نشده باشد، این چک دیگر سند تجاری محسوب نمی‌شود و وجه آن به عنوان یک طلب مدنی از طریق اقامه دعوا در دادگاه قابل مطالبه است نه از طریق تمامی شیوه‌های مطالبه چک. در این حالت بانک به تقاضای دارنده چک یا در پاسخ استعلامات مراجع قضایی، یک گواهینامه به نام «اعلامیه عدم ثبت چک در سامانه صیاد» به دارنده می‌دهد (این گواهینامه متفاوت از گواهی نامه عدم پرداخت است.)

مغایرت مندرجات چک صیادی

در صورت مغایرت مندرجات چک صیادی با مندرجات سامانه صیاد، بانک مندرجات و تاریخ مندرج در سامانه را ملاک قرار می دهد. چنانچه مبلغ روی چک از مبلغ مندرج در سامانه بیشتر باشد یا سررسید مندرج در چک از سررسید مندرج در سامانه زودتر باشد، مدعی باید با اقامه دعوا در دادگاه ادعای خود را ثابت کند.

لازم به ذکر است در صورتی وجود خط خوردگی بر روی چک صیادی، مندرجات سامانه صیاد ملاک عمل خواهد بود حتی اگر به وسیله پشت نویسی رفع ابهام نشده باشد.

اصلاح و تغییر مندرجات چک صیادی

تا زمانی که ذی‌نفع یعنی کسی که چک در سامانه به نامش صادر شده، چک را در سامانه تأیید نکرده باشد، صاحب حساب می‌تواند مندرجات آن را تغییر دهد. اگر بعد از تنظیم چک صادرکننده بخواهد مفاد آن را تغییر دهد به ترتیب ذیل عمل می‌شود:

الف- تغییر قبل از ثبت چک در سامانه صیاد:

صادرکننده می‌تواند مندرجات را بر روی چک اصلاح کند و در پشت چک توضیح دهد که کدام عبارت صحیح است و آن را امضا و سپس در سامانه ثبت نماید.

ب- تغییر بعد از ثبت چک در سامانه صیاد تا زمانی که دارنده آن را تایید نکرده است:

1- صادرکننده می‌تواند به یکی از شعب بانک محال علیه مراجعه و لغو چک صادره را تقاضا کند.

2- دارنده در سامانه صیاد گزینه «رد» را انتخاب و چک را رد کند. چنانچه دارنده چک را گرفته است، آن را به صادرکننده بازگرداند تا صادرکننده با درج اطلاعات جدید بر روی چک و توضیح در ظهر آن و امضا و ثبت مجدد در سامانه، چک را با مشخصات جدید صادر و ثبت کند.

3- چنانچه دارنده چک را در سامانه تایید کرده، دیگر امکان اصلاح مندرجات سامانه صیاد وجود ندارد. دارنده می‌تواند با عودت چک در سامانه صیاد مالکیت خود را نسبت به این چک پایان بخشد. بنابراین چنانچه چک صیادی دریافت یا ثبت کرده‌اید و آن چک نیاز به اصلاح دارد، باید آن چک را به صاحب چک عودت دهید. به این ترتیب که در سامانه گزینه “عودت” را در منوی مدیریت چک انتخاب می‌کنید و با ثبت شناسه صیادی 16 رقمی چک، آن را به صادرکننده بازگشت می‌دهید.

چک صیادی سفید امضا

در صورتی که چکی در سامانه صیاد ثبت شده است، فاقد مندرجات و سفید باشد، اولین دارنده چک (دارنده دسته اول) باید مفاد آن را مطابق توافق خود با صادرکننده و طبق مفاد مندرج در سامانه صیاد تکمیل کند؛ زیرا صدور چک به صورت سفید امضا به منزله اعطای نمایندگی در پر کردن چک به اولین دارنده است. البته به این نکته توجه داشته باشیم که در حال حاضر با صدور چک در سامانه صیاد، در عمل چک باید تکمیل شود تا صدور و ثبت آن در سامانه امکان پذیر باشد.

تاریخ صدور چک صیادی

تاریخ صدور چک صیادی، تاریخ درج قبولی چک توسط دارنده در سامانه است؛ بنابراین تا پیش از تایید چک توسط دارنده، صاحب حساب می‌تواند صدور چک را در سامانه ابطال نماید.

فوت صادرکننده چک صیادی

اگر بعد از ثبت چک صیادی و قبل از تأیید چک به وسیله دارنده در سامانه صیاد، صادرکننده فوت کند، دارنده صرفاً می‌تواند وجه چک را به عنوان یک طلب مدنی مطالبه نماید. لکن چنانچه دارنده چک را تأییده کرده باشد و قبل از وصول وجه، صادرکننده فوت کند، از آنجا که به محض فوت صادرکننده حساب بانکی او مسدود می‌شود، وجه چک قابل پرداخت نیست و دارنده ناچار است برای وصول وجه چک به دادگاه مراجعه و علیه وراث صادرکننده اقامه دعوی کند.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– فروغ رضایی وکیل دادگستری”