هر گاه شخصی مدعی این موضوع باشد که حق او تضییع یا انکار شده و یا بزه دیده وقوع جرمی است می‌تواند برای احقاق حق خود به مراجع قضایی رجوع نموده و اقامه دعوا نماید. اقامه دعوا در امور حقوقی مانند الزام به تنظیم سند رسمی، خلع ید، تخلیه ید، مالکیت زمین و غیره با طرح دعوا در امور کیفری مانند کلاهبرداری، سرقت، قتل، نشر اکاذیب و غیره تفاوت دارد. در این نوشتار تفاوت دعوای حقوقی و کیفری را تبیین می‌نماییم.
دپارتمان های تخصصی گروه حقوقی لاوین متشکل از وکلای متخصص، آماده‌ی ارائه خدمات تخصصی حقوقی به شما می‌باشند. اگر نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین دارید، به اپلیکیشن حقوقی لاوین وارد شوید. همچنین می‌توانید جهت مشاوره حقوقی حضوری یا ارجاع پرونده به وکلای دادگستری با دفتر گروه حقوقی لاوین تماس بگیرید.
فهرست مطالب
دعوای حقوقی
دعوای حقوقی به دعاوی گفته می‌شود مربوط به جرم و مجازات نیستند. این دعاوی برای جبران حق تضییع شده یا جبران خسارت یا تعیین و تکلیف موضوعی نزد دادگاه مطرح می‌شوند. از جمله این دعاوی می‌توان از دعوای طلاق، مهریه، افراز ملک مشاع، ارث، وصیت، تخلیه ملک، خلع ید، الزام به تنظیم سند رسمی نام برد.
هنگامی که شما قصد طرح دعوای حقوقی را به نفع خود و علیه شخص دیگری دارید باید به دادگاه های عمومی حقوقی صلاحیت‌دار واقع در حوزه قضایی مربوطه مراجعه نمایید. در واقع مطابق با ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی «هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر این که شخص یا اشخاص ذی‌نفع (کسی که از طرح دعوا نفع می‌برد) یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشد».
بنابراین هنگامی که شما قصد طرح دعوای حقوقی علیه شخص دیگری را دارید باید به دادگاه حقوقی مراجعه نمایید و برابر با مقررات آیین دادرسی مدنی دادخواست خود را تنظیم کنید. در واقع شروع رسیدگی به دعوای حقوقی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست می‌باشد.
دعوای کیفری
دعوای کیفری به دعوایی گفته می‌شود که مربوط به جرم و مجازات است. به بیان دیگر هنگامی که جرمی به وقوع می پیوندد، دعوای کیفری طرح می‌شود. مطابق با ماده ۹ قانون آیین دادرسی کیفری، ارتکاب جرم می‌تواند موجب طرح دو دعوا شود: دعوای عمومی و دعوای خصوصی.
1- دعوای عمومی
دعوای عمومی برای حفظ حدود و مقررات الهی یا حقوق جامعه و نظم عمومی اقامه می‌شود. عوای عمومی را دادستان به نمایندگی از جامعه طرح می‌نماید.
2- دعوای خصوصی
دعوای خصوصی برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم و یا مطالبه کیفرهایی که به موجب قانون حق خصوصی بزه دیده است مانند حد قذف و قصاص، اقامه می‌شود.
بزه دیده یعنی شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌گردد، دعوای خصوصی را طرح می‌کند. او می‌تواند دو درخواست از دادگاه داشته باشد:
الف) اگر بزه دیده تعقیب مرتکب را درخواست کند، به او «شاکی» می‌گویند؛
ب) و اگر جبران ضرر و زیان متحمل شده از وقوع جرم ارتکابی را مطالبه نماید، «مدعی خصوصی» نامیده می‌شود.
3- شیوه طرح دعاوی کیفری
نکته‌ای که در خصوص دعاوی کیفری باید مد نظر قرار دهیم این است که این دعاوی برخلاف دعاوی حقوقی که با تقدیم دادخواست در دادگاه عمومی حقوقی اقامه می‌شوند، در دادسرا و در مواردی در دادگاه کیفری، اقامه می‌شوند. در واقع شاکی یا مدعی خصوصی متضرر از جرم جهت طرح دعوای کیفری باید به دادسرا مراجعه نموده و شکواییه تنظیم بنماید.
لازم به ذکر است که جهت طرح دعوای در خصوص جرائم تعزیری درجه هفت و هشت باید مستقیماً به دادگاه کیفری مراجعه و شکوائیه تنظیم نمود. در رابطه با این جرایم الزامی جهت مراجعه به دادسرا وجود ندارد. شایان ذکر است که منظور از جرائم تعزیری درجه هفت و هشت جرائمی است که مجازات‌های آن ها به شرح زیر می‌باشد:
– درجه هفت: حبس از نود و یک روز تا شش ماه، جزای نقدی بیش از سی میلیون (۳۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال تا شصت میلیون (۶۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال، شلاق از یازده تا سی ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه؛
– درجه هشت: حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا سی میلیون (۳۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال، شلاق تا ده ضربه.
تفاوت دعوای حقوقی و کیفری
با توجه به توضیحات ارائه شده در بالا می توان گفت که دعوای حقوقی و کیفری در موارد زیر با یکدیگر تفاوت دارند:
۱. مرجع رسیدگی
مرج رسیدگی به دعاوی حقوقی دادگاه عمومی حقوقی و مرجع رسیدگی به دعاوی کیفری دادگاه های کیفری می‌باشند. در واقع جز در خصوص جرائم تعزیری درجه هفت و هشت که جهت طرح دعوای کیفری باید مستقیماً به دادگاه کیفری رجوع کرد، جهت طرح دعوای کیفری باید به دادسرا مراجعه نمود. این در حالی است که جهت طرح دعوای حقوقی باید به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کرد.
2. شیوه طرح دعوا
طرح دعوای حقوقی به موجب دادخواست صورت می‌پذیرد. این در حالی است که اقامه دعوای کیفری از طریق شکایت یا به عبارت دیگر با تنظیم شکوائیه انجام می‌شود. طرح دعوای حقوقی چون به وسیله تقدیم دادخواست به دادگاه انجام می‌شود حتماً باید به صورت کتبی و بر روی برگ چاپی مخصوص باشد اما اقامه دعوای کیفری هم به صورت کتبی و هم به صورت شفاهی اتجام می‌شود. همچنین جهت طرح دعوای کیفری الزامی به تنظیم شکوائیه بر روی برگ چاپی مخصوص وجود ندارد و بر روی برگ های معمولی نیز می توان آن را تنظیم نمود.
3. هزینه دادرسی
هزینه دادرسی دعاوی کیفری، جز در خصوص پرونده‌های مربوط به صدور چک که با توجه به میزان آن تعیین می‌شود، ثابت و به صورت سالانه از سوی دولت تعیین می گردد. ماده ۵۵۹ قانون دادرسی کیفری در خصوص هزینه دادرسی بیان می‌دارد:
«شاکی باید هزینه شکایت کیفری را برابر قانون در هنگام طرح شکایت تأدیه کند. مدعی خصوصی هم که به تبع امر کیفری مطالبه ضرر و زیان می‌کند، باید هزینه دادرسی را مطابق مقررات مربوط به امور مدنی بپردازد. چنانچه شاکی توانایی پرداخت هزینه شکایت را نداشته باشد، به تشخیص دادستان یا دادگاهی که به موضوع رسیدگی می‌کند از پرداخت هزینه شکایت معاف می‌شود و هرگاه مدعی خصوصی توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، دادگاه می‌تواند او را از پرداخت هزینه دادرسی برای همان موضوعی که مورد ادعا است، به طور موقت معاف نماید. رسیدگی به امر کیفری را نمی توان به علت عدم تأدیه هزینه دادرسی از سوی مدعی خصوصی به تأخیر انداخت».
این در حالی است که هزینه دادرسی در دعاوی حقوقی با توجه به این که دعوا مالی محسوب شود یا غیر مالی محاسبه می‌گردد. هزینه طرح دعاوی حقوقی غیر مالی ثابت و سالیانه از سوی دولت اعلام می‌شود. اما هزینه دادرسی دعاوی حقوقی مالی بر اساس خواسته دعوا به گونه ای که در دادخواست تقویم یا تعیین گردیده محاسبه می‌گردد.
پرسش و پاسخ مرتبط
مهم‌ترین تفاوت دعوای حقوقی و کیفری در چیست؟
دعوای حقوقی با تنظیم دادخواست و دعوای کیفری با تنظیم شکوائیه اقامه می‌شود.
کدام مرجع قضایی صلاحی رسیدگی به دعاوی حقوقی را دارد؟
مرجع رسیدگی به دعاوی حقوقی، دادگاه حقوقی است.
کدام مرجع قضایی صلاحیت رسیدگی به دعاوی کیفری را دارد؟
مرجع رسیدگی به دعاوی کیفری، دادسرا و دادگاه کیفری است.
“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سجاد اسفندیاری”
