آیین دادرسی مدنی

در ماده 1 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، آیین دادرسی مدنی چنین تعریف شده است:
«مجموعه اصول و مقرراتی است که در مقام رسیدگی به امور حسبی و کلیه‌ی دعاوی مدنی و بازرگانی در دادگاه‌های عمومی، انقلاب، تجدید نظر، دیوان عالی کشور و سایر مراجعی که به موجب قانون موظف به رعایت آن می‌باشند به کار می‌رود.»

حال با توجه به تعریف ارائه شده، در این نوشتار قصد داریم به بررسی قانون آیین دادرسی مدنی و موضوعات مربوط به آن بپردازیم، توصیه می‌شود این نوشتار از سایت گروه حقوقی لاوین را تا پایان مطالعه نمایید.

شروع مشاوره حقوقی آنلاین

مشاوره تلفنی

درخواست وکیل

نصب اپلیکیشن حقوقی لاوین

کافه بازار

مایکت

وب اپلیکیشن

دانلود مستقیم

ثبت نام وکلا

نقش آیین دادرسی مدنی

همه ما انسان‌ها در جامعه و در ارتباط با سایر افراد زندگی می‌کنیم و اصلاً بعید نیست که در موارد مختلف با یک دیگر دچار اختلاف شویم یا در برابر تضییع یا انکار حقوق خود توسط اشخاص دیگر تاب نیاوریم. ما در روابط اجتماعی خواستار این هستیم که حقوقمان از سوی دیگران محترم شمرده شود و از انکار و تجاوز به آن ممانعت به عمل بیاید و در صورتی که حقوق و منافع ما توسط دیگری مورد انکار و تجاوز واقع شود، با برخورداری از حق دادخواهی امکان اقدام قانونی و اقامه‌ی دعوا علیه فاعل (منکر یا متجاوز) در مراجع صالحه‌ی قضاوتی را داریم.

در واقع نقش آیین دادرسی مدنی در همین نقطه که یک اختلاف حقوقی به وجود آمده است نمود پیدا می‌کند. آیین دادرسی مدنی اصول و قواعدی است که خوانده، خواهان و مرجع صالح قضایی می‌بایست طی فرایند اقامه دعوا، دفاع و رسیدگی به دعوا رعایت نمایند.

در  نظر داشته باشید، شخصی که حقوق وی مورد انکار و تضییع قرار گرفته و در مقام اقامه‌ی دعوا و تعقیب آن قرار دارد را خواهان و انکارکننده و تضییع کننده حق را که در مقام دفاع قرار دارد را خوانده می‌نامند.

مضمون قانون آیین دادرسی مدنی

منظور از اصول و مقرراتی که در ماده یک قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده یک مفهوم عام است. بنابراین ابتدا لازم است به بررسی مفهوم و محتوای آیین دادرسی مدنی بپردازیم.

الف- قوانین مربوط به سازمان قضاوتی

قوانین و مقررات مربوط به تشکیل مراجع قضاوتی با توجه به این که نوع مرجع، حقوقی است یا کیفری و یا اداری متفاوت می‌باشد. در واقع قوانین مربوط به سازمان قضاوتی ترکیب، تشکیلات و سلسله مراتب سازمان و هر مرجع را مشخص می‌کند و ارتباط مراجع را با یکدیگر تعیین می‌نماید.

ب- قوانین مربوط به صلاحیت مراجع قضاوتی

پیش بینی صلاحیت مراجع قضاوتی مختلف و تعیین این که هر مرجع صلاحیت رسیدگی به کدام نوع دعاوی و پرونده‌ها را دارد از جمله اصول و مقرراتی است که در قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده است.

ج- قوانین مربوط به شیوه اقامه دعوا، دفاع و رسیدگی به آن

این قوانین در خصوص اصول و قواعد مربوط به تنظیم دادخواست، طرح دعوا، ارائه دلایل، رسیدگی به دعوا، صدور حکم، راه شکایت از آرای دادگاه‌ها و اجرا آن‌ها می‌باشد.

موضوع قانون آیین دادرسی مدنی

موضوع اصلی آیین دادرسی مدنی مجموعه اصول و مقرراتی می‌باشد که که در فرایند رسیدگی به امور حسبی و دعاوی مدنی و بازرگانی به کار گرفته می‎شود. دامنه قانون آیین دادرسی مدنی در موضوعات مختلفی جاری است. در واقع اگر در رسیدگی به امور غیرکیفری در مراجع قضایی ترتیب و تشریفات جزئی یا کلی به طور خاص مقرر نشده باشد، بالتبع رعایت تشریفات و قواعد قانون آیین دادرسی مدنی قابل پذیرش است.

برخی موضوعات که قانون آیین دادرسی مدنی و تشریفات آن ناظر به زیر می‌باشد:

الف- امور حسبی

امور حقوقی و مدنی که دادگاه بدون وقوع اختلاف و منازعه میان اشخاص مکلف است به آن رسیدگی نماید امور حسبی یا امور غیرترافعی هستند. در امور غیرترافعی یا همان امور حسبی نیز مقررات و تشریفات آیین دادرسی مدنی جاری است مگر در مواردی که ترتیبات خاص مقرر در قانون امور حسبی به عنوان قانون خاص الزامی باشد.

ب- امور بازرگانی

با توجه به نص صریح قانون آیین دادرسی مدنی در ماده 1 و از طرفی با انحلال محاکم اختصاصی تجارت می‌توان گفت در حال حاضر فرایند رسیدگی به دعاوی بازرگانی مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی و تشریفات آن عمل می‌شود مگر در مواردی که قانون خاصی وجود داشته باشد و یا ترتیب خاص پیش بینی شده باشد.

ج- امور کیفری

 آیین دادرسی مدنی علاوه بر این که ناظر به دعاوی حقوقی و پرونده‌های با موضوع حقوقی می‌باشد در فرایند طرح، دفاع و رسیدگی به جنبه‌ی حقوقی امور کیفری نیز می‌بایست رعایت شود. ماده 15 قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص بیان می‌دارد:

«پس از آنکه متهم تحت تعقیب قرار گرفت، زیان دیده از جرم می‌تواند تصویر یا رونوشت مصدق تمام ادله و مدارک خود را جهت پیوست به پرونده به مرجع تعقیب تسلیم کند و تا قبل‏ از اعلام‏ ختم‏ دادرسی، دادخواست ضرر و زیان خود را تسلیم دادگاه کند. مطالبه ضرر و زیان و رسیدگی به آن، مستلزم رعایت تشریفات آیین‌دادرسی مدنی است.»

بنابراین مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم در دعاوی کیفری نیز مستلزم رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی می‌باشد.

فواید قانون آیین دادرسی مدنی

همانطور که مطالب بالا بیان شد آیین دادرسی مدنی به نوعی مقررات و قواعد حقوقی، حقوق و تعهدات اشخاص و حدود آن را تعیین می‌کند. حال سؤال اینجاست که آیا تعیین این حدود و قواعد خود به خود حقوق اشخاص را در جامعه تضمین می‌کند؟

مسلماً خیر چرا که اگر قوانین و مقرراتی مبتنی بر تضمین حقوق اشخاص تدوین نشود ممکن است همه افراد تن به رعایت حقوق تعیین شده ندهند یا همگی حقوق سایرین را محترم نشمارند. آیین دادرسی مدنی موجب استحکام بخشیدن به این حقوق است و راهی برای اجرای حق است تا در مورادی که حقی پایمال می‎شود و یا مورد مناقشه قرار می‌گیرد تضمین کننده حقوق می‌باشد.

آیین دادرسی مدنی در راستای تضمین حقوق افراد موارد زیر را پیش بینی نموده است:

1- محاکم و مراجع قضاوتی مختلف؛

2- امکان مراجعه همه‌ افرادی که ادعای حقی دارند به محاکم و تقاضای دادخواهی از آن؛

3- اعطای صلاحیت و اقتدار به محاکم در رسیدگی و صدور حکم و اجرای حکم؛

4- استقلال محاکم در بررسی قانونی بودن و غیرقانونی بودن موقعیت‌ها و اجرای قانون در مواردی که حقی مورد مناقشه است.

پرسش و پاسخ مرتبط

“گروه تولید محتوای تخصصی لاوین– سمانه جعفرپور”